«mashinasozlik texnologiyasi» fakulteti «Texnologik mashinalar va jihozlar»

Entalpiya(Issiqlik miqdori).
Payvandlash jarayonlari o‘zgarmas bosimda kechadi (olib boriladi) va shuning uchun gazni isitishda gazni kengaytirishga sarflanadigan qo‘shimcha energiya miqdorini sarflash zarur. Xisoblashlar qulay bo‘lishi uchun yangi funktsiya tushunchasi kiritiladi, u (N) entalpiya yoki issiqlik miqdori deyiladi

Bir atomli gaz uchun entalpiyaning o‘zgarishi:

formula bilan aniqlanadi.
Ko‘p atomli gaz uchun:

Ichki energiya
Xar qanday fizik jism yashirin energiya zaxirasiga ega bo‘lib, u shu jismni tashkil etuvchi zarrachalar xarakatining barcha shakllari natijasi xisoblanadi. Bu energiya ichki energiya deyiladi. Energiyaning miйdori jismning massasiga va tabiatiga, uning xolatiga, shuningdek, jism turgan tashqi sharoitlarga bog’liq.
Biror moddaning ichki energiyasi quyidagilardan iborat:
1. Moddaning massasini bilgan holda o‘lchash mumkin bo‘lgan yadroicha energiyasidan Eya qmc2; C – yorug’lik tezligi
2. Molekula va atomlarning ilgarilanma, aylanma va tebranma xarakatlaridan
3. Elementar zarralarning o‘zaro ta’sirlashuvi potentsial energiyasidan
Moddaning ichki energiyasi moddaning faqat tabiatigina emas, balki

holat tenglamasi o‘zgaruvchilariga xam bog’liq.
O‘zgarmas xajmda isitiladigan ko‘p atomli gaz uchun issiqlik sig’imi temperaturaga bog’liq bo‘lgani uchun

Moddaning ichki energiyasining o‘zgarishi moddaning energiyani yutishi yoki chiqarishi (berishi) bilan birga kechadi. Energiya berilgan holda energiyaning ma’lum bir qismi ishga aylanadi. Biroq, modda chiqargan energiyaning hammasini ham ishga aylantirib bo‘lmaydi. Ajralib chiqqan energiyaning ma'lum bir qismi modda molekulalari va atomlarining xaotik xarakatining oshirishga sarflanadi. Shuning uchun erkin va bog’langan energiya tushunchasi kiritiladi.

Δ H = Δ F + Δ G ( )
bunda: Δ H - entalpiyaning (issiqlik miqdorining) o‘zgarishi
Δ F - erkin energiyaning o‘zgarishi
Δ G -bog’liq (bog’langan) energiyaning o‘zgarishi.
Entropiya
Bog’langan energiya temperaturaning funktsiyasi hisoblanadi va quyidagi formula bilan ifodalanishi mumkin:
ΔG = ST ( );
S - kattalik entropiya deb ataladi. Uning o‘lchovi xuddi issiqlik sig’iminiki kabi ( ),va moddaning xolati o‘zgarganda modda ichki energiyasining o‘zgarishi o‘lchovi bo‘lgani kabi entropiya ham bog’langan energiyaning o‘lchovi bo‘lib hisoblanadi.
Entropiya temperaturaning funktsiyasi xisoblanadi va quyidagi ifodaga ko‘ra aniqlanishi mumkin:

Modda uni absolyut noldan boshlab isitilganda agregat holati o‘zgarganda entropiyaning temperaturaga bog’liqligi quyidagi formula bilan ifodalanishi mumkin:

bundaS_rqt ,S_{r s} ,S_{r g} – moddaning qattiq, suyuq va gazsimon xolatdagi issiqlik sig’imlari
q_er, q_qn – moddaning qattik, erish va qaynash yashirin issiqligi