Mashinasozlik tехnologiyasi

 
 
 
8 – Funksional sxema; mushtchali yuritma va boshqaruv tizimi. 
Avtomatlashgan  yuritmali  buyruq  yuritmali  mushtchali  boshqaruv 
tizimida boshqaruvga va bu buyruqlarni bajarish buyruq yuritmali mushtchalar 
bilan amalga oshiriladi. 
Ko‗pgina  g‗o‗lali  avtomatlarda  surish  mexanizmi  va  g‗o‗lani  qisish, 
supportni surish va revolver kallaklarida ham ularning ishini ta‘minlash uchun 
mushtchali boshqarish tizimi qo‗llaniladi. 
 
 
 
 
 
9 – rasm. mushtcha barabanli disk 

---

Tokarlik,  frezerlik  dastgohlarida  egri  yuzali  detallarga  ishlov  berishda 
buyruq - yuritmali tizim keng qo‗llaniladi. 
Keyingi  yillarda  mexanik  nusxa  ko‗chiruvchi  qurilmalar  pog‗onali 
vallarga  ishlov  berishda  muvaffaqiyat  bilan  qo‗llanilmoqda.  Ularning  asosiy 
xususiyati  shundaki,  ulardan  nafaqat  yalpi  va  katta  seriyali  ishlab  chiqarishda 
balki  mayda  seriyali  ishlab  chiqarishda  ham  foydalanish  mumkin.  Buyruq  - 
yuritma  tizimining  juda  muhim  hususiyatlari  shundaki,  ularda  boshqaruv 
mushtchalari,  o‗zlariga  katta  yuklamalarni  qabul  qilib,  dastgohning  ijrochi 
organlarini  o‗zlari  harakatga  keltiradi.  Shu  sababli  ular  og‗ir  va  mustahkam 
bo‗lishlari lozim, chunki ular katta kuchlarga bardoshli bo‗lishlari kerak. Ammo 
murakkab dasturlar uchun mushtchalar tayyorlash juda qimmatga tushadi. 
Shu sababli buyruq yuritmali tizimlar odatda yalpi va katta seriyali ishlab 
chiqarishda  yoki  kichik  seriyali  ishlab  chiqarishda  detallarga  guruhli  ishlov 
berishda  qo‗laniladi.  Buyruq  -  yuritmali  boshqaruv  tizimining  yana  bir 
xususiyati  shundaki,  mushtchalarning  katta  kuchlanishlar  qabul  qilib  ishlashi 
sababli  ular  tez  eyiladilar  va  berilgan  dasturni  uzoq  vaqt  yuqori  aniqlik  bilan 
bajarilishini  ta‘minlay  olmaydilar.  Tizimning  afzalligi  –  bu  sxemaning  sof 
mexanik ekanligida bo‗lib, shu sababli past malakali xizmat ko‗rsatishlarda ham 
ishonchli ishlayveradi. 
Boshqaruv  va  yuritma  funksiyalarining  birga  mujassamlashuvi  juda 
muhimdir. Boshqa afzalligi – murakkab bo‗lgan buyruqlarni ham qat‘iy ketma – 
ketlikda bajarish imkoniyatining borligidadir. 
Berilgan 
dasturning 
boshqaruvni 
ta‘minlovchi 
elementlarning 
yuklanganligini  kamaytirish  uchun  alohida  –  alohida  tizimlar  qo‗llaniladi. 
Bunday tizimlarga boshqaruvning oddiy boshqaruv tizimi kiradi. 
Buyruq  apparati  berilgan  ketma  –  ketlikda  mushtchalar  yoki  boshqa 
usullarda  ijrochi  elementlarning  boshqaruv  uzeliga  buyruq  beradi  (10  –  rasm). 
Ijrochi organlar mexanik yoki, elektrik, pnevmatik, gidravlik bo‗lishi  mumkin. 
 
 
 
 
 
 
 
 

---