Mashinasozlik tехnologiyasi

5-MAVZU: RDB STANOKLARI YURITMALARI. SURISH 
YURITMALARI. BOSH HARAKAT YURITMALARI. 
MA‟RUZA REJASI: 
STANOKLARNING  HARAKATLAR  TASNIFI.  Metall  qirqish 
stanoklarida  zagotovka  va  asbobni  tutib  ushlab  turuvchi  zvenolar  ishchi  yoki 
bajaruvchi  zvenolar  deb  ataladi.  Bu  zvenolarning  ishlov  berish  jarayonidagi 
xarakati xam ishchi yoki bajaruvchi xarakatlar deb ataladi. Xarakatlar vazifasiga 
ko‗ra shakl yasash, o‗rnatish va bo‗lish xarakatlari deyiladi.  
Shakl yasash xarakatlari deb, zagotovka va asbobning bir-biriga nisbatan 
muvofiqlashtirilgan  xarakatiga  aytiladi.  Bunday  xarakatlar  xosil  qiluvchi 
chiziqlarni, binobarin topshiriqda berilgan shakldagi sirtni uzluksiz yasaydi.  
Zagotovkani yoki asbobni talab etilgan ko‗yimni yo‗nish va topshiriqdagi 
o‗lchamga erishish uchun zarur xolatga siljitish o‗rnatish xarakatlari deb ataladi. 
Berilgan  diametrlardagi  silindrsimon  va  sferasimon  sirtlarni  yasash  uchun 
shakldor  keskichni  ko‗ndalang  siljitish  o‗rnatish  xarakatiga  misol  bo‗la  oladi 
(5.1- rasm, a). O‗rnatish xarakati vaqtida metall yo`niladigan bo‗lsa, bo‗ yo‗nish 
xarakati deb ataladi.  

---

Ishlov  beriladigan  bir  xil  sirtlarning  zagotovkada  ma‘lum  tartibda 
joylashishini  ta‘minlaydigan  xarakatlar  bo‗lish  xarakatlari  deb  ataladi.  Ular 
uzluksiz  va  uzlukli  bo‗lishi  mumkin.  Bunday  xarakatlar  tishli  g‗ildiraklarga 
ishlov  berishda  sodir  bo‗ladi.  Uzluksiz  bo‗lish  xarakatlari  o‗zining  tuzilishiga 
ko‗ra shakl yasovchi xarakatlar turiga kiradi.