“mashinasozlik” fakulteti «Yer usti transport tizimlari» kafedrasi

G=(W-W
r
)/(W
t
-W
r
); 
Ko`p  hollarda  nisbiy  namlik  ko`rsatgichi  ishlatiladi.  U  tabiiy  holdagi  tuproq 
namligini  oquvchanlik  chegarasining  namligiga  nisbati  bilan  ifodalanadi,  ya’ni 
W/W
0
;  
Agar W/W
0
<0,4 bo`lsa, tuproq yarim qattiq holda bo`ladi; 0,40
<1 bo`lsa 
mayin; W/W
0
>1 bo`lsa oquvchan hisoblanadi. 
G`ovaklik – tuproqning umumiy hajmiga nisbatan undagi teshiklar hajmini (%) 
foyiz hisobidagi miqdori bilan aniqlanadi. Teshiklar hajmini umumiy qattiq holatiga 
nisbati  tuproqning  g`ovaklilik  koeyfitsienti  deb  ataladi.  Qumli  tuproq  g`ovakliligi 
28-35  %ni,  loylarning  g`ovakliligi  60-75  %ni  tashkil  etadi.  Tuproqni  zichlash  bilan 
g`ovaklilik kamayadi. 
Zichlik – qattiq holdagi tuproq massasini 4 
0
S haroratda olingan teng hajmdagi 
suv massasiga aytiladi. Organik moddalardan xoli bo`lgan ko`pchilik tuproqlar uchun 
zichlik 2,6-2,8 g/sm
3
 atrofida bo`ladi. 
Hajim massasi – bir birlik hajmdagi tuproqning (uning g`ovaklaridagi suvlarni 
ham  hisobga  olgandagi)  massasi.  Shuning  uchun  ham  bir  xil  tuproqning  hajm 
massasi,  ayniqsa  loy  tuproqlarda  uzgaruvchan  qiymatga  ega  bo`ladi.  U  tuproq 
namligi va zichligiga qarab katta chegarada o`zgarishi mumkin. 

---

 
75