“mashinasozlik” fakulteti «Yer usti transport tizimlari» kafedrasi

3. Yo`l ta’miri va holatini ushlab turish bo`yicha tadbirlarni mavsumlar 
bo`yicha taqsimoti. 
Mavsumiy ishlar quyidagicha taqsimlanishi mumkin. 
Yoz  faslida  yo`l  qatnov  qismi  va  sun’iy  inshoatlar  joriy,  o`rta  va  asosiy 
ta’mirlanadi,  marzalar  rejalashtiriladi,  changga  qarshi  kurashiladi.  Joriy  ta’mirda 
birinchi  o`rinda  qoplama  va  yerli  asos  hosil  bo`lgan  mayda  ezilishlar,  buzuqliklar 
bartaraf etiladi. 
O`rta ta’mir yo`lning ma’lum qismida bir necha yilda bir marta qoplamaning 
yeyilgan  qismi  tiklanadi  va  uning  yeyilishga  bardoshligi  ortiriladi.  Qoplamaning 
takomillashgan  asosiy  turlari  asfalt  beton  yotqazish  bilan  qalinlashtiriladi.  Yengil 
takomillashgan  qoplamalar  qirqilgan  tosh  yoki  shag`alga  yopishqoq  modda  sepish 
bilan qalinlashtiriladi. O`tkinchi turdagi qoplamalar shag`al, qirqilgan tosh va boshqa 
mineral ashyolarni yopishqoq moddasini sepish bilan qalinlashtiriladi. 
Asosiy ta’mir bir necha yilda bir marta davriy ravishda o`tkaziladi. SHu bilan 
yo`l  kiyimining  mustaxkamligi  tiklanadi,  yo`lning  geometrik  ko`rsatgichlari  yo`l 
toifasiga qarab yaxshilanadi. 
 Kuz  faslida  yo`l  qishga  tayyorlanadi  va  suv  to`planishga  qarshi  choralar 
ko`riladi.  Dala  va  tuproqli  yo`llardan  yo`lning  qatnov  qismi  va  chorrahalarda 
to`planib  qolgan  loylar  olib  tashlanadi.  O`tkinchi  va  past  turdagi  yo`l  qoplamalari 

---

 
113 
tekislanib  g`ildirak  izlari  va  do`ngliklar  olib  tashlanadi.  Quvur  teshiklariga  qor 
to`planmasligi  uchun  ular  temir  panjaralar  bilan  berkitiladi.  Qor  ko`chkilari  bo`lishi 
mumkin bo`lgan joylarga ko`chma to`sgichlar o`rnatiladi. 
Qish  faslida  hamma  e’tibor  yo`l  qoplamasini  qordan  tozalash  va  uni 
sirpanchiq bo`lishini oldini olishga qaratiladi. SHuningdek yozgi ta’mir ishlari uchun 
ashyolar  tayyorlashga  qaratiladi. Yo`l qoplamasida qor  qatlamini  ko`payishi  harakat 
tezligini kamayishiga va uni yanada ortib borishi harakatni butunlay to`xtashiga olib 
keladi.  Yo`llarda  to`xtovsiz  harakatni  tashkil  etishga  uning  yuzasida  qorni  tez 
yog`ishi  oqibatida  hosil  bo`lgan,  avtomobil  g`ildiraklari  ezib  ulgurmagan  yumshoq 
qor  qatlami  katta  xavf  tug`diradi.  Bu  qatlamda  ketma-ket  do`ngliklar  hosil  bo`lib 
transport harakatiga to`sqinlik qiladi. 
Bahor faslida yo`l qatnov qismi loy va muzlardan tozalanadi. Marza va yo`l 
chetidagi  ariqlardagi  qorlar  olinadi,  suv  ko`lmaklari  hosil  bo`lishiga  qarshi 
kurashiladi, quvur teshiklari ochiladi va tozalanadi. Bahor faslidagi muhim ishlardan 
biri  suv  toshqiniga  qarshi  kurash  hisoblanadi.  Bu  borada  aviatsiya  hizmatidan  keng 
foydalaniladi. U yordamida muzliklarni siljishi va to`siqlar haqida tezkor habar berib 
turiladi. 
Bahor  faslidagi  ishlardan  biri  yo`l  kiyimlarini  ko`lmak  suvlar  ta’sirida 
buzilishlardan saqlash hisoblanadi. Qatnov qismi va marzalar muz, qor va loylardan 
avtogreyder  va  mexanizatsiyalashtirilgan  chyotkalar  yordamida  tozalanadi.  Undan 
keyin joylar avtogreyder yordamida rejalashtiriladi.