«Машина деталлари ва машина-механизмлар назарияси» курси бўйича маърузалар 10-маъруза

Илашманинг асосий қонунияти қуйидагича таърифланади: ҳаракат чизиғи марказ чизиғини тишли ғилдирак бурчак тезликларининг нисбатини тескари пропорционал бўлакларга бўлади.

Б урчак тезликлар нисбати – бу узатиш нисбати, шунинг учун, ёзиш мумкин:

(10.1)

ўхшаш ифодани келтириб чиқариш, ва илашманинг асосий қонуниятини 10-маърузада келтирилган, 10.4-расмда ва (10.7) формулага қаралсин.
Бу формулада О₁Р ва О₂Р кесма қийматларидан ташқари, уларнинг йўналишлари ҳам топилган. 10.3-расмда схема учун бу кесма йўналишлари тескари йўналган. Шунингдек, уларнинг узунлик нисбати ва узатиш нисбати – манфий, бу боғланган тишли ғилдираклар йўналиши қарама-қарши эканлигини билдиради.

ҳаракатни узатиш жараёнида илашма картинаси ва узатиш нисбати, қандай ўзгаришини кўриб чиқамиз. Бунинг учун тишли ғилдиракнинг яна битта ҳолатини чизамиз (1 ва 2 звенолар) (10.4-расм.)

Ҳаракатни узатиш жараёнида контактдаги профиллар бир-бирида сирпанада ва контакт нуқта қандайдир чизиқда силжийди. Контакт нуқталарнинг геометрик ўрнини илашиш чизиғи дейилади (10.4-расм).

10.4-расм

К’ конакт нуқтадан ўтказилган биринчи ҳолатдаги n’-n’ нормал, марказ чизиғини Р’ қутбда кесади, бундан узатиш нисбати:

К’’ контакт нуқтадан ўтказилган иккинчи ҳолатдаги n’’-n’’ нормал, марказий чизиқни Р’’ қутбда кесади,. қурилаётган ҳолатда Р’ қутб билан устма-уст тушмайди. Узатиш нисбати иккинчи ҳолатда:

10.4-расмдан кўриниб турибдики, кесмалар нисбати биринчи ва иккинчи ҳолатларда ҳар хил, шунинг учун: