Машина деталлари бўлими бўйича курс лойихалаш ишини бажариш намунаси

SH 

bu erda: _{H limb} - bazaviy stikl soniga asosan kontakt chidamlilik chegarasi bo’lib uning qiymati 2 – jadvalda keltirilgan.
K_HL-ishlash davomiyligini hisobga olish koeffistienti; agar g’ildirak tishining har birini yuklanish stikli, bazaviydan katta bo’lsa, K_HL 1 qabul qilinadi. Bu qiymat kurs loyiha ishiga mos keladi.
Boshqa hollarda, ya’ni stikllarni ekvivalent qiymatida o’zgaruvchi kuchlanish N_HE  N_HO (bazaviy) dan kichik bo’lsa
NHO

K_HL  6 NHE
Agar g’ildirak normallangan yoki yaxshilangan po’latdan tayyorlangan bo’lsa, K_HL  2,6; u holda K_HL  2,6 qabul qilinadi. Toblangan po’lat bo’lsa K_HL 1,8. S_H  - havfsizlik koeffistienti; Normallangan va yaxshilangan po’latdan tayyorlangan g’ildiraklar uchun, hamda hajmiy toblanganda S_H 1,11,2 sirtqi mustahkamlangan tishlar uchun S_H 1,21,3oraliqda bo’ladi.
Shesternya va g’ildirak materialini tanlashda 3-jadvaldagi ma’lumotlardan foydalanib tanlaymiz. Ikkalasi uchun bir xil markali po’lat tanlash tavsiya etiladi, lekin shesternya tishini tashqi sirti qattiqligi 20÷30 birlik oralig’ida bo’lishi kerak
(Brenel bo’yicha).
Bazaviy stikllar soni bo’yicha kontakt chidamliligi

2. 
   – jadval
   

Tishlarni termik ishlash usuli	Tish sirtini o’rtacha qattiqligi	po’lat	H limb MPa
Normallash yoki yaxshilash	HB  350	Uglerodli va legirlangan	2NV+70
Hajmiy toblash	HRC3850		18HRC+150
Yuza bo’yicha toblash	HRC4050		17HRC+200
Sementitlash va nitrostementitlash	HRC  56	legirlangan	23HRC
Azotlash	HB550750		1050
Eslatma: bazaviy stikllar soni NHO, po’latni qattiqligiga nisbatan aniqlanadi; qattiqligi HB <200 da NHO=107, NV200÷500 gacha bo’lsa, NHO chiziqli qonun asosida ortadi, ya’ni NHO =107÷6·107;

Tishli g’ildirak tayyorlash uchun ishlatiladigan po’latlarni mexanik xossalari.

2. 
   – jadval
   

Po’lat markalari	Zagatovka diametri, mm	Mustahkam-lik chegarasi, H - MPa		Oquvchanlik chegarasi O - MPa		O’rtacha qattiqlik HB	Termik ishlov turi
45	100÷500	570		290		190	Normallangan
45	90-gacha 90-120 120-dan yuqori	780 730 690		440 390 340		230 210 200
3 XGS	140- gacha 140 dan yuqori	1020 930		840 740		260 250
40 X	120-gacha 120÷160 160-dan yuqori	930 880 830		690 590 540		270 260 245
40 XN	150-gacha 150÷180 dan yuqori	930 880 835		690 590 540		280 2 250
40 L	-	520		290		160	Normallangan
45 L	-	540		310		180
33 GL	-	590		340		190	yaxshilangan
35 XGSL	-	790		590		220
Po’lat markalari			Qattiqlik HRC		Termik ishlov
30 XGS; 35 XM; 40X; 40XN			45÷55		Toblash
12XNZA; 18X2N4MA; 20XN			50÷63		Sementastiya va toblash
20XGM; 25XGT; 30XGT; 35X			56÷63		Nitrostementastiya
30X2MYuA; 38X2Yu; 40X			56÷63		Azotlash
40X; 40XN; 35 XM			45÷63		Yuzani toblash TV Ch yordamida qizdirish

Qiya tishli g’ildiraklar uchun hisobiy ruxsat etilgan kontakt kuchlanish:
_H  0,⁴⁵_H1_ _H2  (10) bu erda: _H1 va _Н2  lar - shesternya va g’ildirak uchun ruxsat etilgan kontakt kuchlanishlar; bu kattaliklarni aniqlangandan so’ng, quyidagi shartni bajarilishini tekshirib ko’rish kerak. _H 1,23_{H min}  bu erda: _{H min} _H2.

1.3. Loyiha xisobi ketma-ketligi

1. (7)-formulaga kiruvchi kattaliklar to’g’ri tishli va qiya tishli uzatmalarni hisoblashda o’rinlidir. Bunday hol uchun T₂ qiymati berilganlar qatorida bo’lishi kerak. K_Hß – koeffistient va _H  lar yuqorida keltirilgan tenglamalar asosida aniqlanadi. Uzatishlar soni “u” shesternya va g’ildirak tishlari sonlari nisbatiga teng, lekin z₁ va z₂ qiymatlari hali aniqlanmagan, shuning uchun quyidagicha qabul qilamiz:
U  z2  1  n1 z1 2 n2
bu erda: ω₁, ω₂ lar burchak tezliklari; n₁, n₂ – aylanishlar chastotasi.
Agar “u” ni standart qiymatlariga asoslanish talab etilgan bo’lsa, uning aniqlangan qiymati GOST 2185-66 bo’yicha yaxlitlanadi:
1-qator 1; 1,25; 1,6; 2,0; 2,5; 3,15; 4,0; 5,0; 6,3; 8,0; 10,0. 2-qator 1,2; 1,4; 1,8; 2,24; 2,8; 3,55; 4,5; 5,6; 7,1; 9,0; 11,2.
Iloji boricha 1-chi qatordagi qiymatlardan foydalanish tavsiya etiladi.
Uzatishlar sonini standart qiymatlarini nominal qiymat deb qaraladi. Bundan buyon z₁, z₂ - qiymatlarini qabul qilishda “u” ning haqiqiy qiymatlariga aniqlik kiritiladi. Gardish enini koeffistienti ψ_ba qiymati GOST 2185-66 dagi qatordan olinadi.
0,10; 0,125; 0,16; 0,25; 0,315; 0,40; 0,50; 0,63; 0,80; 1,00; 1,25.
To’g’ri tishli g’ildirak uchun ψ_ba ≤ 0,25 deb qabul qilish tavsiya etiladi; qiya tishli g’ildiraklar uchun ψ_ba = 0,25÷0,63 bu shartni bajarilishi tekshiriladi (ψ_ba <0,4 bo’lganda)
2,5mⁿ ba  a_w sin

2. 
   (7)-formula asosida o’qlar orasidagi masofa “a_w” aniqlanadi va GOST
   

2185-66 bo’yicha yaxlitlanadi.
1-qator: 40; 50; 63; 80; 100; 125; 160; 200; 250; 315; 400; 500; 630; 800; 1000; 1250; 1600; 2000; 2500.
2-qator: 71; 90; 112; 140; 180; 224; 280; 355; 450; 560; 710; 900; 1120; 1400; 1800; 2240.
Iloji boricha birinchi qatordan foydalanish tavsiya etiladi.

2. 
   Modul quyidagi oralikda tanlanadi va GOST 9563-60 asosida belgilanadi.
   

1-qator: 1; 1,25; 2; 2,5; 3; 4; 6; 8; 10; 12; 16; 20.
2-qator: 1,375; 1,75; 2,25; 2,75; 3,5; 4,5; 7; 9; 11; 14; 18; 22.
Iloji boricha birinchi qatordan foydalanish tavsiya etiladi.
Qiya tishli g’ildirak uchun normal modul m_n – ctandart modul hisoblanadi. Shevron tishli g’ildiraklar uchun normal va aylana modul (m_n va m_t) standart modul bo’lishi mumkin.

2. 
   Tishlar soni yig’indisi aniqlanadi. z_  z₁  z₂.
   

To’g’ri va shevron tishli g’ildiraklar uchun aylana moduli:
2a^w (11)

Z 

m_t
Qiya tishli va shevron tishli g’ildiraklar uchun normal modul
Z_  2a^{w cos} (12)
m_n
Tish chizig’ini qiyalik burchagi “β”, qiya tishli g’ildirak uchun β=8⁰÷15⁰ oralig’ida, shevron tishli g’ildirak uchun β=25⁰÷40⁰ (45⁰ gacha) oralig’ida olinadi.
5. Shesternya va g’ildirak tishlari soni aniqlanadi:
Z^ ; Z₂  Z_  Z₁ (13)
Z₁  u 1
Z₁ va Z2 ni yaxlitlangan qiymatlari asosida uzatishlar soni “u” aniqlanadi:

Z2
u 
Z₁
Oldin qabul qilingan “u” ni nominal qiymati bilan 2,5% gacha farq qilishi mumkin, agar u ≤ 4,5 bo’lsa, agar u > 4,5 bo’lsa, farq 4% gacha ruxsat etiladi. Barcha yaxlitlashlardan so’ng, o’qlar orasidagi masofa “a_w” ni tekshiramiz. To’g’ri tishli va shevron tishli g’ildiraklar uchun (standart aylana moduli asosida)
a_w  0,5(Z₁  Z₂ ) m_t (14) Bunday tekshirish qiya tishli va shevron tishli g’ildiraklar uchun normal standart maodullar orasida farq yo’qligini tasdiqlaydi.

mⁿ (15) a_w  0,5(Z₁  Z₂)
cos
Tekshirish natijasida “a_w” ni oldingi qiymati bilan, yangi topilgan qiymat orasida farq bo’lishi mumkin (standartga nisbatan). Bunday hollarda “β” qiymatini o’zgartirish hisobiga farq yo’qotiladi.

mⁿ ; (16) cos 0,5(Z₁  Z₂ ) a_w
Hisoblashda 5 xonali son darajasida hisoblash kerak, so’ng d₁ va d₂ ni qiymatlari asosida tekshirish tavsiya etiladi.
d₁  Z₁ mⁿ ; d₂  Z₂ ^mn ; (17) cos cos
Tekshiramiz: a_w  d^{1  d2} .
2
Aniqlangan qiymat millimetrni yuzdan bir aniqligida bo’ladi.
6. Hisobni boshqa variantda bajarish mumkin: shesternyani taxminiy tishlar soni qabul qilinadi. U “zmin” dan kichik bo’lmasligi kerak, hamda to’g’ri tishli g’ildirak tishlari shartli ravishda kesilmaydi deb qaraladi.
Z_min 17
Qiya tishli va shevron tishli g’ildiraklar uchun:
Z_min 17cos³ 
Radial va normal modulllarni aniqlaymiz:
m_t  2a^w m_n  ^{2aw cos} (18)
Z1  Z2 Z1  Z2
Topilgan qiymat yaxlitlanadi va hisob ishlari yuqorida ko’rsatilgan tartibda davom ettiriladi.
Shesternyani yakuniy o’lchamlarini qabul qilingach, g’ildirakni hisobiy kontakt kuchlanish qiymati tekshiriladi (4, 5 va 6 – formulalar), chunki uzatma o’lchamlari yaxlitlanganligi sababli z_M ; z_H ; z_ ва K_H – koeffistientlar qiymatlari, dastlabki qiymatlariga qaraganda aniqroq ko’rsatilishi mumkin. Po’lat g’ildirak uchun “ZM” yuqorida aniqlangan edi, ya’ni Z_M  275 mm^N bu qiymatni va d_{2 } ²u^a^w1^u ni (4)-formulaga qo’yib, uni quyidagi ko’rinishga keltiriladi.
ZH Z T2K H 3
_H  195 ₂ (u 1) (19)
a _w b u
(4)-formulaga kiruvchi kattaliklar, o’lchov birliklari haqida ma’lumot berilgan edi, lekin dastlabki hisobda Z_ε va K_H qiymatlari tahminiy aniqlanadi, shuning uchun unga tekshirish hisobida aniqlik kiritiladi.
4^ ; qiya tishli Z_  1 uzatmalar uchun,
To’g’ri tishli Z_ 
3 _
bu erda: ε_α- qoplanish koeffistienti (torstovoy)
  1 1 

_  1,88  3,2 Z1  Z2 cos
K_H – koeffistient qiymatini aniqlashda (4), (5) va (6)-jadvallardan foydalaniladi.
KH  KH  KH  KH
K_Hα – koeffistientni qiya va shevron tishli uzatmalar uchun qiymatlari