Mashg‘ulotdan ko‘zlangan maqsad

t t= ^s ^o'r

Ечилиши: t ^600^т 600s600 ^1soat 10 1^m3600 s Javob: t 7^40 1 Izoh : Bola maktabga yetgancha 10mi Shuning uchun u 7^40soatga uyidanch

Agar o‘quvchining o‘rtacha tezligi 1 m/s, uyidan maktabgacha bo‘lgan masofa 600 m bo‘lsa, u maktabga 7⁵⁰da yetib borishi uchun uyidan soat nechada chiqishi kerak?

min

n vaqtketar ekan.

iqishi lozim

2. 
   masala. 1. Jism ma’lum balandlikdan qo‘yib yuborildi. Erkin tushayotgan jismning 10 s dan keyingi tezligi qancha bo‘ladi? Ushbu va keyingi masalalardagi g=10m/s² debolinsin.
   

№1 Berilgan: tq=10s gq=10 ^m s2 0  0	Formula: t 0 gt 0  0 t gt	Yechilishi:  10s 10 ^m100^m ^ts^2s Javob:  100^m t s
t  ?
S-?

3. 
   masala. 10m/s tezlik bilan tekis harakatlanayotgan jism 6km masofani necha minutda bosibo‘tadi?
   

Берилган  10m / s S  6km  6000m

Формула: ^St ^S t 

Ечилиши: t 6000m 600s 10 10m/s 60m Javob : t  10min

min

3. Matematikaning kimyo fani bilanbog‘lanishi

Quyida matematika orasida tabiatga oid bilimlar integrasiyasini amalga oshirishga qaratilgan masalalardan namunalar taqdim etamiz.

1-masala.

Bir daqiqa ichida inson 250 ml.ga yaqin kislorodni nafas olish orqali yutadi. 1 soat yoki 1 sutka davomida odamga nafas olishi uchun qancha kislorod kerak? Uni ko‘paytirish, havoni zararlantirishning oldini olish uchun nima qilish kerak?

Masalani yechish muammoning miqdoriy tomonini hal qilsa, suhbat, erkin muloqot orqali yuqoridagi savollarga javob topish, (masalan, gullarni ko‘paytirish, sinfda havoni tez-tez almashtirib turish va h.k.), o‘quvchilarda ekologik madaniyatining rivojlanishiga sabab bo‘ladi.

2-masala. Mashina normal tezlik bilan yurganda havoni gazlar bilan kamroq zararlantiradi, kichik tezlik bilan yurganda esa u 3 marta ko‘p gaz chiqaradi. Agar yo‘lovchini o‘tkazib yuborish uchun birinchi galda 3 ta, ikkinchi galda 4 ta mashina to‘xtasa, havoning zararlantirilishi qanchaga ortadi?

3-masala. Forel (gulmohi) balig‘i uchun suvning tarkibida kislorod 2 mg/l kam bo‘lmasligi kerak. Agar suvning tarkibida 1,6 mg/l bo‘lsa, baliqning o‘lishi kuzatiladi. Baliqning yashashi uchun qancha mg/l kislorod etishmasligini toping.

Matematik tushunchalarni bilmaslik yoki ularga oid chalkash tushunchalar fizikaga oid tushunchalarini to‘liq va chuqurroq egallashga imkon bermaydi. Masalan, 10-11-sinfda yoki akademik lisey va kollejlarda matematika darslarida kimyo va fizikadan olgan bilimlarni qo‘llash orqali quyidagi masalalarni yechish maqsadga muvofiqdir.

4. 
   masala. Kaliy atomining radiusi va hajminitoping.
   

Mazkur masalani echish uchun o‘quvchilar matematika, fizika, kimyo fanidan o‘zlashtirgan bilimlarga murojaat qilishlari kerak, ya’ni:

Fizika kursidan

^m

V

yoki

V ^m



(1)

Kimyo kursidan

m ^M

N

2. 
   Nq6,02 ^. 10²³ (Avogadrosoni)
   

topiladi.

Proporsiya usuli bilan yechiladigan kimyoviy masalalar.

4. 
   masala. 12,04 10²¹ ta vodorod atomlariga ega bo‘lgan sulfatkislota massasinitoping.
   

Ye ch i sh. Bu masalani ishlashda quyidagi stexiometrik qonuniyatdanfoydalanamiz: H₂SO₄→2H

98g : 12,04 10²³

Xg: 0,120410²³

980,120410²³

^X 12,0410²³

 0,98 g

Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, matematika ta’limida integrasiyani amalga oshirish masalalarini o‘rganish, jumladan, matematika fizika, kimyo darsliklarining nazariy tahlili bu fanlar orasida uzviylik (vaqt ma’nosida) ta’minlanmaganligi, matematika darsliklarida ekologik mazmundagi masalalarning, yuqori sinflarda esa fizika, tatbiqiy masalalar miqdori kamayib ketganligi aniqlandi. Mazkur fanlarni integrasiya qilish maqsadida: ekologik, fizik, kimyoviy mazmundagi masalalar darsliklarning yangi avlodlarida ko‘paytirish; mazkur fanlarda keng qo‘llaniladigan tushunchalar, o‘nli kasrlarni hisoblash, modellashtirish ko‘nikmasi, funksional bog‘lanish, tenglamalarni echish ko‘nikmalarini shakllantirishga alohida ahamiyat berish va ularni malaka darajasiga yetkazish maqsadga muvofiq.
Nazorat savollari:

1. 
   Matematikani o‘qitishda fanlararo bog‘lanish ?
   
2. 
   Matematikani kimyo bilan bog‘lanishiga doir misollar keltiring?
   
3. 
   Matematikani iqtisod bilan bog‘lanishiga doir misollar keltiring?
   
4. 
   Matematikani fizika bilan bog‘lanishiga doir misollar keltiring?