Mashg’ulot vaqti-2 soat Talabalar soni: 20 – 80 gacha

b) Kirxgofning ikkinchi qonuni. Kirxgofning ikkinchi qonuni kuchlanishlar uchun umumiy qonun bo’lib, elektr zanjirining yopiq konturi uchun qullaniladi. Bu qonunni ham ikki xil ta’riflash mumkin:

1) Istalgan yopiq konturdagi kuchlanishlar tushuvining algebraik yig’indisi shu konturdagi EYUKlarning algebraik yig’indisi teng:

 I R =  E

Har bir yig’indi kontur yunalishiga mos bo’lsa musbati ishora bilan, agarda kontur yunalishiga teskari bo’lsa manfiy ishora bilan kiradi;

2) Kuchlanishlarning algebraik yig’indisi (kuchlanishlar tushuvi emas) yopiq kontur buylab nolga teng.

U_k = 0

2.2-misol. Avtomobil generatori EYUK E₁ va ichki qarshiligi R_ichki bo’lib, chiziqli zanjir hisoblanadi (2.4-rasm). Bunda E₂ -akkumulyator, R₁ va R₂-o’lchovchi simlar qarshiliklari va R₃-iste’molchi qarshiligi. Rasmda ko’rsatilgan sxemada yopiq kontur uchun Kirxgofning ikkinchi qonuniga asosan hisoblab topilgan toklarni to’g’riligi tekshirilsin. Bunda E₁=14,4V, E₂=12V, R_ichki=0,01Om, R₁ =0,19 Om, R₂=0,2 Om , I₁=11A, I₂ =1A.

Yechish: Konturning boshlang’ich yunalishi berilmaganligi sababli uni soat strelkasi yunalishi buyicha olamiz. Ikkinchi tugundan boshlab Kirxgofning ikkinchi qonuniga asosan tenglamani yozamiz.

E₁ – E₂ = R_ichki I₁ + R₁ I₁ + R₂ I₂

E₂ EYUKning yunalishi kontur yunalishiga qarama-qarshi bo’lganligi uchun u tenglamaga manfiy ishora bilan kiradi. I₁ va I₂ toklarni yunalishi kontur yunalishiga mos bo’lgani uchun kuchlanishlar tushuvlari musbat ishora bilan kiradi. Son qiymatlarini quyib, quyidagiga ega bo’lamiz.

14,4-12=0,0111+0,1911+0,21

Tenglik bajariladi, demak toklar tug’ri hisoblangan.