Машғулот тури: маъруза Мавзу: Биосфера Мавзу режаси

 
–
 
Ер қобиқларидан бири бўлиб, унинг 
таркиби, тузилмаси ва энергетикаси тирик моддалар – организмлар-
нинг умумий фаолияти билан белгиланади.
«Биосфера» термини австриялик олим Э. Зюсс томонидан 1875 йил-
да фанга киритилган. У биосфера деганда ер юзасидаги юпқа ҳаёт 
қатламини тушунган 
Ер сайёраси ҳар хил жинсли тузилишга эга бўлиб, битта умумий 
марказга эга бўлган геосфералар – ташқи ва ички қобиқлардан иборат. 
Ички қобиқ ядро ва мантияни, ташқи қобиқ литосфера (ер пўсти), 
гидросфера, атмосфера ва Ернинг мураккаб қобиғи – биосферани ўз 
ичига олади (6.1-расм). 
Литосфера
 
(юнонча «
литос
» – тош) Ернинг қаттиқ, тош қобиғи 
бўлиб, ер пўстининг қалинлиги 6 км дан (океанлар остида) 80 км гача 
(тоғ тизмалари) бўлган қисмини ўз ичига олади (6.2-расм).
озон қатлами 
шимол ёғдуси 
 
экзосфера 
Ер геосфералари 
6.1-расм. 
Ер қобиқлари (сфералари)
 
80 
Юқори 
мантиянинг бир 
қисми 
Б а з а л ь т л и 
 қ а т л а м 
Г р а н и т л и 
 қ а т л а м 
Чўкинди қатлам 
Океан 
Ер пўсти 
Материк 
6.2-расм. 
Литосфера
термосфера 
мезосфера 
стратосфера 

---

231 
Ер пўсти турли хил тоғ жинсларидан иборат. Ер пўстидаги тоғ 
жинсларининг тахминан 70 фоизини базальт, гранит каби 
магматик
, 
17 фоизини юқори босим ва ҳарорат таъсирида ўзгаришга учраган 
метаморфик
ва 12 фоизини 
чўкинди
жинслар ташкил қилади (6.1-жад-
вал).
6.1-жадвал 
Ер пўстидаги тоғ жинсларининг ўзаро нисбати 
Тоғ жинсларининг
номи 
Ер пўстининг умумий ҳажмига 
нисбатан салмоғи, %