Машғулот тури: амалий Мавзу: plastik surkov moylarining quyuqligini (penetratsiyasini) aniqlash Ishning maqsadi

Plastik surkov moylarining tomchilab tushish xaroratini 
aniqlash 
Plastik moylarning markalari ko’p bo’lishiga qaramasdan o’larning kam 
assortimentigina avtotraktor texnikasida ishonchli ishlashini ta'minlaydi. 

---

6 
Avtotraktor texnikasida keng ishlatiladigan plastik surkov moylarining xarorati 
o’zgarishi bilan o’larning xususiyati ham o’zgaradi, shu sababli odatda ularning 
tomchilab tushish xarorati aniqlanadi. 
Tomchilab tushish xarorati shunday xaroratki, bunda moy plastik (yarim 
qattiq) xolatdan suyuq xolatga o’tadi. 
Plastik surkov moylarining tomchilab tushish xaroratini aniqlash uchun, uni 
maxsus asbobda shunday xolatgacha qizdiriladiki, bunda moy tomchisi xosil 
bo’ladi va uzilib tushadi. 
Plastik surkov moylarining tomchilab tushishdagi haroratiga qarab, uning 
yuqori haroratda ishga yaroqliligini baxolash mumkin. Ishqalanuvchi sirtlarini 
ishonchli moylash uchun, plastik moylarning tomchilab tushish xarorati, ularning 
ishlash xaroratidan 10-20 
0
S yuqori bulishi shart. 
Plastik surkov moylarining tomchilab tushish xarorati Ubbelode xilidagi 
standart termometri yordamida aniqlanadi. Asbobning umumiy tuzilishi 
quyidagicha: termometr (2) ning pastki qismiga metall gilza joylashti-rilgan bo’lib, 
unga ikki tomoni ochiq maxsus gilof (5) kiritilgan. 
Plastik surkov moyining tomchilab tushish 
xaroratini aniqlash asbobi:
14 rasm. 
1 - tsilindr idish; 2 - termometr; 3 - probirqa; 4 - qogoz; 5 - gilof; 6 - shtativ; 
7 - tiqin; 8 - eleqt isitqich. 
Tajriba quyidagi tartibda bajariladi. 
1. Qoshiqcha yordamida sinalayotgan plastik surkov moyi olinib, gilof (5) ichi 
zich tuldiriladi. Tuldirish davomida moyning yuzasiga e'tibor berib turish lozim, 
agar yuzada pufaqchalar xosil bulsa, yuqotilishi shart. Ortiqcha moy gilof 
yuzasidan qoshiqcha erdamida sidirib tashlanadi 
2. Gilof (5) termometr (2) gilzasiga joylashtiriladi, bunda gilofning yuqori 
qismi gilzaga tegishi qeraq. Shu vaqtning uzida gilofning pastqi qismidan chiqqan 
ortiqcha moy xam sidirib tashlanadi. 
3. Standart probirqa (3) yaxshilab tozalanib, uning tubiga yumaloq qilib 
qirqilgan oq qogoz quyiladi. 
4. Termometr (2) maxsus tiqin (7) ichiga qiritiladi. Bunda termometr tiqinga 
zich qiritilgan bulishi shart, aqs xolda issiqliq atmosferaga chiqib qetadi. 
5. Termometr (2) probirqa (3) ichiga tushiriladi. Bunda gilofning pastqi 
qismidan probirqaning tubigacha bulgan oraliq 25 mm ni tashqil qilishi qeraq. 
6. Probirqa (3) termometr (2) bilan birgaliqda shtativga (8) urnatiladi. 
7. Probirqa (3) termometr (2) bilan birgaliqda suv yoki glitserin quyilgan 
tsilindr idishga (1) tushiriladi. Agar teqshirilaetgan moyning tomchilab tushish 
xarorati 80oS dan yuqori bulsa qizdirish suyuqligi sifatida glitserin ishlatiladi. 

---

7 
Plastik surkov moylarining tomchilab tushish xarorati 
13 - jadval 
Moy markasi
Tomchilab tushish
xarorati, 
0
S
Ishlash sharoiti, 
0
S 
Solidol S
85...105 
-20 dan 65 gacha 
Press-solidol S
85...95
-30 dan 50 gacha 
Grafitli USSA
77...90 
-20 dan 65 gacha 
Litol 24
185...205 
-40 dan 130 gacha 
Fiol - 1
185...200 
-40 dan 120 gacha 
Uniol - 1
230...260 
-30 dan 150 gacha 
TsIATIM - 221
200...220 
-60 dan 150 gacha 
8. Tsilindr idish (1) tagiga eleqtrisitqich joylashtirilib, ishga tushiriladi. Suv yoki 
glitserin shunday qizdiriladiqi, bunda moyning 
qutilaetgan tomchilab tushish xaroratiga 20oS qolganda suyuqliqni qizdirish tezligi 
minutiga 1oS ni tashqil qilishi qeraq. 
Teqshirilaetgan moyning tomchilab tushish xarorati uchun shunday xarorat 
qabul qilinadiqi, bunda gilofdan birinchi tomchi uzilib tushadi.
Plastik surkov moylarining tomchilab tushi xaroratiga qarab ularning yuqori 
xaroratda ishlash qobiliyatini baxolash mumqin. 
Agar moyning tomchilab tushish xarorati standart qursatqichidan past bulsa, 
u xolda ishqalanuvchi detallarni yuqori xaroratda yaxshi moylay olmaydi, mustaqil 
moy qatlami xosil bulmaydi, natijada detallarning eyilishiga olib keladi. 
Nazorat savollari 
1. Plastik moylar qanday maqsadda ishlatiladi? 
2. Plastik moylar qanday qlassifiqatsiyalanadi? 
3. Plastik moylarning tarqibi qanday? 
4. Tomchilab tushish xarorati deb nimaga aytiladi? 
5. Plastik moyning tomchilab tushish xarorati andoza talabi qiymatidan 
yuqori yoki past bulsa texniqa ishlashiga qanday ta'sir qiladi? 
6. Traqtor va avtomobillarning plastik moylari bilan moylanadigan uzellarini 
aytib bering? 
 
 
 

---

8