Мақсадлари режа: Илм-фан ҳақида тушунча, илмий фаолият

Илмий иш бошқа ҳар қандай ишдан ўзининг мақсади - янги илмий билимни олиши билан фарқ қилади. Айни шу иш жараёнида воқелик ҳақидаги объектив билимлар ишлаб чиқилади ва бир тизимга солинади. Бироқ фанда қандайдир бир янги илмий фактни аниқлаш камлик қилади, унга фан позициясидан туриб изоҳ бериш, унинг умумий билишга оид, назарий ёки амалий аҳамиятини кўрсатиш, шунингдек илгари маълум бўлмаган янги жараёнлар ва ҳодисаларни олдиндан кўра билиш талаб этилади.
Илмий иш бу аввало қатъий режали фаолиятдир. Гарчи фандатасодифий кашфиётлар қилиниб турса-да, лекин фақат режали, замонавий воситалар билан пухта қуролланган илмий тадқиқот табиат важамиятдаги объектив қонуниятларни очиш ва теран билишга имкон беради. Шундан кейин аввал-бошдаги фикрнинг аниқ мақсадни кўзлаб ишланишини давом эттириш, олдиндан мўлжалланган тадқиқот схемасини аниқлаштириш, ўзгартириш, унга қўшимчалар қилиш жараёни кечади.
Илмий тадқиқот. Унинг умумий мақсади қуйидаги эҳтиёжларг ажавоб берадиган назарияни қуришдан иборат:

• 
  фактларни таҳлил этиш, таснифлаш ва бир тизимга солиш (синтез қилиш);
  
• 
  реал оламнинг аниқ фактларини талқин қилиш ва англаб олиш;
  
• 
  янги натижаларни олдиндан айтиб бериш ва ҳодисалар ривожини башорат қилиш.
  

Назария ва амалиёт. Назария билан амалиёт ўртасида методология ва услубиёт орқали амал қиладиган мураккаб муносабатлар қарор топган бўлиб, уларни қуйидагича(1-расм) ифодалаш мумкин:

Амалиёт ўз фаолиятининг истиқболларини тўғри белгилаш учун назарияга муҳтождир

Назария Методология Услубиёт Амалиёт

Назария ўз башоратларини реал қуриш учун амалиётга муҳтождир

1-расм. Назария билан амалиёт ўртасидаги муносабат


Методология- бу илмий-тадқиқотчилик фаолиятининг илмий тамойиллари ва усуллари тизими ҳақидаги таълимот.
Билиш жараёнида методология тадқиқот объектига ҳал қилувчи таъсир кўрсатади ва билиш натижаларини олдиндан белгилаб беради.