5) Нанонайчалар синтезининг динамикаси қуйидагича.
Олдин асосий усуллардан бири, графитни ёнаётган электр дўғаси (ёйи) да инерт газ оқимида буғлаш орқали олинган. Бу усул хозирги пайтда қўлланилади. Бу усул ёрдамида СеО2 ва наноўлчамли никель иштирокида бир қатламли диаметри 0,79 нм.га тенг бўлган углерод нанонайчалари олинган.
Кейинги электр дўғани ўрнига графитни буғлаш учун қизитилган печкада сканирланган лазер нури ишлатилган. Хозирги пайтда метан, ацетилен ва углерод оксидини каталитик пиролиз этиш усули кўп ишлатилмоқда. Масалан, диаметри 20-60нм.га тенг найчалар метанни Ni-Сr симида ёниши орқали олинган.
Нанонайчаларнинг олиниши – бошқарилиши қийин бўлган жараён хисобланади, чунки бунда углероднинг бошқа кўринишлари хосил бўлиши мумкин, кейинчалик найчаларни улардан тозалаш керак бўлади.
Хозирги пайтда «нанотрубкаларнинг кимёси» термини кўп ишлатилмоқда, чунки унга катта ахамият берилмоқда. Найчаларни бирлаштирганда найчалараро хажмларга бошқа заррачалар киргизиб, уларни матрица сифатида ишлатиш мумкин, шу жумладан адсорбентлар, сенсорлар ва катализаторлар сифатида.
Найчалар тузилишига боғланган тарзда уларнинг хоссалари, химияси, фуллерен ва графит хоссаларидан фарқ қилади. Уларнинг ички бўшликларининг хажми нисбатан катта. Фуллерен молекуляр кристаллар хосил қилади, графит эса қаватлардан иборат полимер кристалли хисобланади. Нанонайчалар улар орасидаги ўрта холатни эгаллайди. Бир қаватли найчалар молекулаларга, кўп қаватлилари углерод толаларига яқин. Алохида найчага бир ўлчамли, бирлашган бир неча найчаларга – икки ўлчамли кристалл деб қабул қилса бўлади.
6) Нанонайчаларнинг ички бўшлигини тўлдириш: синтез жараёнида ва синтез қилингандан сўнг амалга оширилади. Биринчи вариантда бўшликларни ёпилишини олдини оладиган моддалар қўшиш керак, масалан, бор.
Найчаларнинг ички бўшлигини С60 ва С70 фуллеренлар билан тўлдириш имкони ҳам топилган. Олинган материаллар композитлар сифатида қизиқтирилиши мумкин.
Лазер – термик синтези махсулотларида 1100ºC да вакуумда қиздирилгандан сўнг «наноқўзоқли» (стручковая) структура типи борлиги аниқланган. Бу тизимларда найчани диаметри 1,4 нм атрофида бўлиб, С60 молекуласи диаметридан (0,7нм) 2 марта катта бўлади ва фуллерен молекулалари кўчиб туриб буғ хосил қилиши мумкин.
Найчаларнинг чети одатда 5-чи ёки 6-чи углерод цикли билан ёпилган бўлади. Бундай найчалар ички бўшлигини тўлдириш учун, четларни селектив оксидлаш йўли билан (танлаш йўли билан амалга ошириладиган чоралар системаси) очиш керак бўлади ва бу иш газ холатидаги реагентлар, яъни кислород, хаво, углерод диоксиди ёки сувли эритмалар ёрдамида амалга оширилади. Бунда кислоталар хам, масалан, азот кислотаси ишлатилса бўлади.
Нанонайчаларнинг ички бўшлигини суюқ мухитларда, масалан, металларнинг эриган оксидлари мухитида.
Бўшлиқларга киргизилган моддалар кимёвий жараёнларда иштирок этиши мумкин. Тўлдирувчи оксидларни термик парчалаб сўнг қайтариш йўли билан металл сақловчи найчалар олиш мумкин ва улар диэлектриклар сифатида ишлатилиши мумкин.
Do'stlaringiz bilan baham: |