Ma’ruzachi: Sunnatov. N. B. Ma’ruza: №. 9-mavzu. Globallashuv va global muammolarning falsafiy jihatlari Reja

Kelajak  ssenariylari  –  bu  kuzatilayotgan  tendensiyaning  ehtimol  tutilgan  kelajagi 

haqidagi  u  yoki  bu  tusmolni  asoslovchi  dastlabki  farazlarning  tartibga  solingan  yig‘indisi. 

Ssenariylar:  a)  u  yoki  bu  nazariy  vaziyatni  qay  yo‘l  bilan  bosqichma-bosqich  amalga  oshirish 

mumkinligini;  b)  voqealarning  muayyan  rivojiga  yo‘l  qo‘ymaslik,  ularni  engillashtirish  yoki 

chetlab o‘tish uchun voqealarning har bir ishtirokchisi uchun har bir bosqichda qanday variantlar 

mavjudligini aniqlaydi.  

SHunday  qilib,  ssenariy  murakkab  tizimlarni  o‘rganishga  nisbatan  tizimli  va  tarixiy 

yondashuvlarni birlashtiruvchi ko‘p variantli prognozdir; aksariyat hollarda u tavsifiy xususiyat 

kasb etadi va kompleks prognozlarni tuzishda keng qo‘llaniladi. 

SHuni  qayd  etib  o‘tish  lozimki,  ko‘rib  chiqilgan  metodlarning  birortasi  ham  alohida 

holda  prognozning  yuksak  darajada  ishonchliligini  ta’minlay  olmaydi.  SHu  sababli  amalda 

odatda murakkab, kompleks metodlardan foydalaniladi. Mazkur yondashuv ayrim metodlarning 

kamchiliklarini  bartaraf  etish  va  prognozlarning  ko‘proq  darajada  aniqligi  va  ishonchliligini 

kafolatlash imkonini beradi.  

Ijtimoiy  hodisalar  va  jarayonlarning  rivojlanish  imkoniyatlarini  prognoz  qilish  natijasi 

prognoz  hisoblanadi.  U  kelajak  u  yoki  bu  muammolarining  rivojlanishi  va  ularni  echishning 

mumkin bo‘lgan barcha variantlarini, ularning bir-birini istisno etuvchi variantlarini, stixiyali va 

ongli jarayonlarni, ularning vaqt va ko‘lam parametrlarini aniqlash imkonini beradi. Kelajakning 

ijtimoiy  prognozlar  taklif  qilayotgan  tavsifining  mazmuniga  qarab,  ular  insonni  yo  unga  faol 

intilishga,  yo  uning  yuz  berishiga  qarshi  harakat  qilishga,  yo  uni  passiv  kutishga  da’vat  etadi. 

SHu  sababli  har  qanday  ijtimoiy  prognoz  ilmiy-bilishga  doir  mazmunni  ham,  muayyan 

mafkuraviy vazifani ham o‘zida birlashtiradi. Bunda bilishga doir funksiya ustunlik qilishi ham, 

---

mafkuraviy funksiya ustunlik qilishi ham mumkin. Turli prognozlarning mazmuni va vazifasidan 

kelib chiqib, ularning to‘rt asosiy tipini farqlash mumkin.