Ma’ruzachi: Sunnatov. N. B. Ma’ruza: №-2 Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari: sharq falsafasi Reja

Markaziy  Osiyoda  buddaviylik.  Buddaviylikning  yoyilishi  mahalliy  diniy  e’tiqodlar  va 

an’analarning  yo‘q  qilinishi  yoki  yutib  yuborilishi  degan  ma’noni  anglatmas  edi.  Bu  mahalliy 

an’analar ta’sirida olib kelingan udumlarning o‘zaro ta’siri va o‘zgarishiga olib kelgan murakkab 

jarayon edi. Buddaviylik madaniyati Markaziy Osiyodan Xitoy, YAponiya va Quriyaga tarqaldi. 

Xitoycha  manbalar  matnida  Baqtriya,  So‘g‘d  va  Parfiyadan  chiqqan,  ilohiyotga  doir  jiddiy 

risolalar  yozib,  ularni  Xitoy  tiliga  tarjima  qilgan  buddaviy  rohiblarning  ismlari  tilga  olingan. 

Ba’zi  olimlarning  fikriga  ko‘ra,  Markaziy  Osiyolik  rohiblarsiz  II-IV  asrlardagi  Xitoy, 

buddaviylik haqida deyarli hech narsa bilmagan bo‘lar edi

1

.  

Markaziy Osiyoda Vaybxashika buddaviylik maktabi tarqalgan edi. Vaybxashika maktabiga 

mansub  bo‘lganlar  o‘zlarining  bilish  nazariyalarida  ob’ektiv  dunyodan  kelib  chiqdilarki,  uni 

bilish  his-tuyg‘u    a’zolari  orqali  amalga  oshiriladi.  Ashyolarning  javhari  besh  doimiy  unsurdir. 

Vaybxashika  tarafdorlari  fikricha,  Budda  oddiy  odam  bo‘lgan  va  to‘la-to‘kis  nirvana  holatiga 

erishgach,  o‘z  mavjudligiga  barham  bergan.  Biroq  unda  ilohiy  unsur-haqiqatni  ichki  tushunish 

mavjud bo‘lgan. Buddaviylik bilan bir qatorda Markaziy Osiyoga hindlarning dunyoviy fan va 

madaniyatining unsurlari ham tarqaldi.