Ma’ruzachi: G. A. Qayumova Media nima?

Ijtimoiy mas’uliyat media nazariyasi

• 1940-yillarda, bir tomondan, turli ko'rinishdagi libertarizm tarafdorlari va ommaviy axborot vositalarini tartibga solish, ikkinchi tomondan, ijtimoiy javobgarlik nazariyasi o'rtasidagi bahs-munozaralar davomida asta-sekin paydo bo'ldi.
• Bu hukumatni nazorat qilish va to'liq matbuot erkinligini qo'llab-quvvatlash zarurligi haqidagi fikr o'rtasida uzviylikni anglatadi.
• U ko‘pchlikning talabini qondira olmadi, ammo asosan mediadakeng tarqaldi. Hozir xam ko‘pchlik media amaliyotchilari ijtimoiy mas’liyat nazariyasining u yoki bu variantlaridan foydalanishadi.
• O‘zida yangi pozitsiyaning paydo bo‘lishi va mustahkamlanishi radio va kino kabi, jamoat nazorati shakllari zaruriyatini namoyish qildi.

Ommaviy kommunikatsiyaning nazariyasi va muammolari

• Ijtimoiy hodisa va jarayon bo‘lib hisoblangan ommaviy kommunikatsiyani o‘rganish 20-yillarga kelib paydo bo‘ldi, uning muammolari umumiy sotsiologiya kontekstida ko‘rib chiqildi.
• Ommaviy kommunikatsiyaning tatqiqotlarining boshlanishlari va muammoli masalalarning asoslarini nemis sotsiologi M. Veber nomi bilan bog‘lashadi. U 1910 yilda matbuotni o‘rganishning sotsiologik aspektda zaruriyatini uslubiy asoslagan, turli ijtimoiy tarkiblarda davriy chop qilishdagi orientatsiyani shak-shubhasiz ko‘rsatdi va sotsium vakiliga insonlarni shakllantirishga ta’sir qilishini tekshiradi.
• Bundan tashqari jurnalistdan talab qilinadigan u ijtimoiy talablarni shakllantirdi va matbuotning analiz uslublarini asoslab beradi.

Ommaviy kommunikatsiyani asosiy nazariy yo‘nalishlari

• Ommaviy jamiyat nazariyasi avtoritar va xukmron ommaviy jamiyat institutlarining o‘zaro harakatlari nizomidan kelib chiqadi, va buning natijasida OAV institutlarga integratsiya qilingan bo‘ladi, hukumron tuzilmalarning siyosiy-iqtisodiy kursini qo‘llab-quvvatlaydi.
• Bu nazariya OAV ahamiyatini, jamiyat fikrini shakllanishida alohida belgilab beradi.
• Bunda OAVning ikki yoqlama ahamiyati belgilab o‘tiladi, bir tomondan – ular jamoa fikri bilan manipulyatsiya qilishsa, boshqa tomondan (V. Pareto va K. Manngeym singari yirik sotsiologlar mehnatlarida bu holat yaxshi yoritilgan), insonlarga qiyin shart-sharoitlarda tirik qolishga yordam beradi.