Ma’ruza№1 Informatika va at fanining maqsad va vazifalari. Zamonaviy axborot texnologiyalar haqida umumiy tushuncha. Zamonaviy shaxsiy kompyuterlar va ularning rivojlanishi

IBM PC kompyuterning asosiy
qurilmalari
Dastlabki EHM larning yratilishi davrida, mashxur matematik Jon fon Neyman 1945 yildayoq kompyuter qurilmalari ma`lumotlarni qayta ishlash uchun qanday tarzda unversial va maqbul bo`lishi kerakligi aytib o`tgan edi. Shu bois kompyuter tuzilishining asoslari fon Neyman prinsipi deb yuritiladi. Deyarli barcha zamonaviy kompyuterlar mazkur prinsp asosida ishlaydi. Fon Neyman prinsipiga ko`ra kompyuter quyidagi qurillmalardan tashkil topgan bo`lishi lozim(1-rasm):

• 
  Arifmetik-mantiqiy qurilma - arifmetik va mantiqiy amallarni bajaradi.
  
• 
  Boshqarish qurilmasi – dastur bajarilish jarayonini tashkil qiladi.
  
• 
  Yodda saqlash qurilmasi yoki joriy xotira – ma`lumot yoki dasturlarni o`zida saqlaydi.
  
• 
  Tashqi qurilmalar – ma`lumotlarni kiritish va chiqarishni ta`minlaydi.
  

IBM PC kompyuteri quyidagi uchta asosiy qismidan:
Monitor (displey) – matnli yoki grafik ko`rinishidagi ma`lumotlarni tasvirlash uchun xizmat qiladi;
Klaviatura – belgilarni kompyuterga kiritishda ishlatiladi;
Tizimli qism–kompyuterishini boshqarishni ta`minlaydigan asosiy qism hisoblanadi;
Tizimli qism tarkibiga quyidagilar kiradi:
Mikroprotsessor – kompyuterning “miya”si. Kompyuterga kiritiluvchi buyruqlar majmuasini, ma`lumotlar almashinuvini ta`minlash va hisoblashni bajaradi.
Joriy xotira – kiritiluvchi ma`lumot va dasturlarni xotirada saqlaydi.
Qattiq magnitli disk (vinchester) yoki yupqa disket jamlovchilarni ma`lumotlarni o`qish va yozishni ta`milaydi.
Monitor (displey) – matnli yoki grafik ko`rinishdagi ma`lumotlarni ekranga chiqarish uchun mo`ljallangan qurilma hisoblanadi.
Monitor bevosita videodaptapter qurilmasi boshqaruv asosida matnli yoki grafikli rejimida ishlaydi.
Matnli rejimda kompyuter ekrani 25 satr va 80 ustunga bo`linadi. Hozirgi paytga kelib satrlar soni ekranda 50 taga oshirilishi mumkin. Grafikli rejimda esa ekran televizor ekrani kabi u yoki bu rangga ega bo`lgan nuqtalar majmuasi (mozaika) gab o`yaladi. Bu nuqtalar soni va rang-baranglik darajasi kompyuterda ishlatilayotgan adapterlarning turiga bog`liq bo`ladi. Ayni vaqtda EGA (Enhanced Graplic Adapter – imkoniyatni keng grafikli adapter), VGA (Video Graphic Array – videografik matritsa), SVGA (Super VGA) turli rangli monitorlar nihoyatda keng tarqalgan. Bu adapterlar yordamida ekranda 256 xil rangli 800<sub>x</sub>1300 tagacha bo`lgan nuqtalarni hosil qilishimiz mumkin.
Klaviatura – kompyuterga har xil belgilarni kiritishni ta`minlaydi va foydalanuvchi kompyuter ishini boshqarishda ishlatiladi. Klaviatura tugmalari oddiy, boshqaruvchili va vazifali bo`ladi. Oddiy tugmalar faqat bir belgili xotiraga kiritish uchun xizmat qiladi. Vazifali (F1-F12) tugmalar joriy dastur muhitiga muvofiq ravishda vazifasi turlicha bo`lishi mumkin. Boshqaruvchi (Alt, Shift, Ctrl) tugmalar klaviatura tugmalari vazifasini qozgartiradi.