Ma’ruza va seminar darslarini tahkil etishning didaktik asoslari

Dars berish metodi
O`rganish metodi
Axborot berish – bayon qilish Tushuntirish Ko`rsatma berish – amaliy Tushuntirish – ishontirish Ishontirish	Ijro etish Reproduktiv Produktiv – amaliy Qisman ijodiy Ijodiy

O`qitishning polinar tasnifi V.F.Palamarchuk va V.I.Palamarchuk tomonidan ishlab chiqilgan. Bu tasnif bilimlar manbai, bilish faolligi darajasi, o`quv bilimlarining mantiqiy yo`llari yig`indisidan tarkib topadi. Didaktika bo`yicha nemis mutaxassisi L.Klinberg tasnifida metodlarni o`qitishdagi hamkorlik shakllari bilan birga olib qaraydi:

Monologik metodlar	Hamkorlik shakllari	Dialogik metodlar
Lektsiya, Hikoya namoyish qilish	Individual, Guruh, Frontal, Kollektiv	Suhbat

Akademik Yu.K. Babanskiy o`qitish metodlarining uch guruhini belgilaydi: o`quv-bilish faoliyatini tashkil etish va amalga oshirish metodlari:

Ifodali Ko`rgazmali Amaliy	Induktiv va deduktiv	Reproduktiv va muammoli – ijodiy	O`qituvchi rahbarligida mustaqil ish metodlari
Manbalari	Mantiq	Tafakkur	Boshqaruv

O`quv-bilish faoliyatini motivatsiyalash va stimullash metodlari:

O`rganishga qiziqish uyg`otishni stimullash va motivatsiyalash metodlari

O`rganishda burch va mas`uliyatni stimullash va motivatsiyalash metodlari

o`quv-bilish faoliyatining samaradorligini nazorat qilish va o`z-o`zini nazorat qilish:

Og`zaki nazorat qilish va o`z-o`zini nazorat qilish metodlari

Yozma nazorat qilish va o`z-o`zini nazorat qilish

O`z-o`zini nazorat qilishning laboratoriya-amaliy metodlari

Didaktikada ishlab chiqilgan funktsional yondashuv metodlar tizimini yaratish uchun asos bo`lgan bo`lib, unda metodlar didaktik maqsadlarga erishishning nisbatan alohida yo`llari va usullari sifatida namoyon bo`ladi.

Shunday qilib, tarixiy meros, pedagogik hayot, chet el va o`z tadqiqotchilarimizning ilmiy mahsulotlari o`qitishning quyidagi metodlarini belgilash mumkinligini ko`rsatadi: Oliy maktabdagi o`qitish metodlari muammosi ko`p sonli tadqiqotlarining mavjudligiga qaramasdan hali to`la hal etilganicha yo`q. Bu o`qitish metodlarining dialektikligi, oliy maktabdagi ta`lim mazmunining takomillashuvi, ilmiy-texnik taraqqiyotning o`sib borishi bilan izohlanadi.

Oliy maktabdagi o`qitish metodlari muammosini hal qilishdan avval oliy maktabdagi o`qitish metodlarining o`ziga xosligini asoslash o`rinli bo`ladi. I.T.Ogorodnikov o`z tadqiqotlarida oliy maktabdagi o`qitish metodlarining o`ziga xosligi deganda, uning ilm o`rganish metodlari bilan yaqinlashuvidadir deb biladi. S.I.Arxangel`skiyning fikricha, oliy maktabdagi o`qitish metodlari nafaqat dars berish usullari va uslublarini birlashtiradi, balki bilishning o`quv va ilmiy faoliyatga yo`naltirilgan tizimi ekanligini qayd qiladi. Shunday qilib, oliy maktabdagi o`qitish metodlari o`ziga xos xususiyatlarga ega. Endi shunday savol tug`iladi: Oliy maktab metodlari maktab metodlaridan qay jihatlari bilan farqlanadi?

Maktabda, akademik litsey va kasb xunar kollejlarda fan asoslari o`rganiladi, umumiy ta`lim beriladi. Oliy maktabda talaba zamonaviy fanni o`rganadi va ixtisoslik bo`yicha ta`lim oladi. Shuning uchun ham oliy maktab metodlari bilimlarni etkazish va anglashning usullarigina emas, balki fan taraqqiyoti jarayoniga tobora kirib borish, uning metodologik va g`oyaviy asosini ochish metodi hamdir.

O`rta maxsus ta`lim tiziaida o`qitish metodlarini asoslashda didaktika bilan shug`ullanuvchi olimlar o`quv jarayonining xususiyatlari va talabalarning bilish faoliyatini qamrab oladilar, talabalarning kasbiy va shaxsiy tayyorgarligi masalalariga katta ahamiyat beradilar. Talabalarning faol ijodiy bilish faoliyati, ularning mustaqil ishlaridan ibor jarayoni ikki guruh o`qitish metodlarining farqlanishini taqozo qiladi: o`qitish metodlari va o`rganish metodlari.