maʻruza: Umumiy energetika tarixi. Reja: Umumiy energetika. Energetikani boshlanish tarixi

 
3.2 Energetikani boshlanish tarixi. 
Har bir 
avlod texnologiyani oldingi davrda olib kelingan darajada topadi, uni 
o‘zining kashfiyotlari, ixtirolari, qurilmalari bilan to‘ldiradi va keyingi avlodga 
uzatadi.
Elektrni qo‘llash va elektr energiyasidan foydalanish XIX -asrning buyuk 
kashfiyoti edi. 
 
Shuni ta’kidlash kerakki, elektr energiyasi ikkilamchi energiya bo‘lib, 
birlamchi (issiqlik, gidravlik, suv va hokazo) o‘rnini bosmaydi, balki birlamchi 
energiyaning rivojlanishini ta’minlab, uni uzatish va tarqatish uchun eng qulay- 
elektr energiyasi geb tan olinadi.
Elektr - bu yuqori konsentratsiyali energiyadur: 
1 кВт.ч = 1000 Дж/с × 3600 с = 3600000 Дж;
1 кВт.ч = 102 кг.м/с × 3600 с = 367000 кг.м 
1 кВт
.
ч = 102 кг
.
м/с × 3600 с = 367000 кг
.
м- bu 367 tonna yukni 1 metr 
balandlikka ko‘tarishga teng. 
Elektr energetikasining rivojlanishi xalqaro xarakterga ega. Biz uning 
rivojlanish tarixi davomida bunga aminmiz. Energetikaning rivojlantirishda va 
amalga oshirishda turli millat, turli mamlakatlar, turli tabaqadagi odamlar faol 
qatnashdilar va qatnashmoqdalar. 
Masalan, elektr energetikasining rivojlanish
tarixini o‘rganish orqali 
ko‘rish mumkinki
elektr energetikasidagi birinchi kashfiyotlar, ilmiy va amaliy 
ishlanmalar, qonunlar italiyaliklar, inglizlar, ruslar, frantsuzlar, amerikaliklar, 
vengerlar, belgiyaliklar, yugoslavlar, daniyaliklar va boshqalarning hissasi edi. 
Xalq ho‘jaligining va kundalik hayotning barcha sohalarida elektr 
energiyasidan keng va xilma -xil foydalanish energiyaning boshqa turlariga 
nisbatan bir qancha muhim afzalliklari bilan izohlanadi: 1) uzoq masofalarga 
iqtisodiy uzatish imkoniyati; 2) energiyaning boshqa turlariga (issiqlik, mexanik, 
yorugʻlik, kimyoviy va h.k.) aylantirishning soddaligi; 3) istalgan sonli 
iste’molchilar o‘rtasida har qanday quvvatni (ko‘p kilovattdan mikrovattgacha) 
taqsimlashning soddaligi. 
Elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun mahalliy yoqilgʻidan (ko‘mir, 
torf, slanets), daryolar, sharsharalar, to‘lqinlar, quyosh energiyasi va shamol 

---

energiyasi, geotermal, atom va boshqalardan foydalanish imkoniyati katta 
ahamiyatga ega.
Biroq, ilgari ham, hozir ham elektr energetikasining ko‘plab muammolari 
mavjud: 
- elektr energiyasining iqtisodiy konstruktiv manbalarini yaratish - generatorlar, 
elektr motorlar, transformatorlar, elektr energiyasini ishlab chiqarish korhonalari 
(elektr stantsiyalari), elektr uzatish liniyalari (
ЛЭП
), podstansiyalar, elektr uzatish 
moslamalari; 
- o‘tkazgichlar, kabellarni yotqizish, ularni himoya qilish; 
- elektr simlarini, qurilmalarning qismlarini izolyatsiya qilish; 
- elektr tarmoqlarini hisoblash usullari, ularni qisqa tutashuvlardan himoya qilish; 
- olimlar, muhandislar, amaliyotchilar, ixtirochilar hal qilgan va hal qilayotgan 
boshqa masalalar.