Ma’ruza. Tayyorlov davri ishlari reja

Qurilish maydonini birinchi bor tekislash oldin ko‘rib o‘tilgan barcha tayyorlov ishlaridan keyin va maydondagi kotlovan uchun muljallangan maydonni tayyorlash va o‘zlashtirishdan oldin bajariladi.
3.Er usti va grunt suvlarini qaytarish
Bu sikldagi ishlarga kiradi:

• 
  balandlikda joylashgan va suvni qochiradigan ariqlarni qurish, do‘ngliklar hosil qilish;
  
• 
  ochiq va yopiq drenajlar;
  
• 
  omborlar va montaj maydonlari yuzalarini tekislash.
  

Yer usti suvlari atmosfera yog‘inlaridan hosil bo‘ladi (yomg‘ir va qor-muzni erigan suvlari). Yer usti suvlari ―begona‖, qushni yuqori uchastkalardan keluvchi va ―yaqin‖ ya’ni bevosita qurilish maydonida hosil bo‘luvchilarga ajraladi.
Qurilish maydoni yer usti ―begona‖ suvlaridan himoya qilingan bo‘lishi kerak, buning uchun kelayotgan suvlar to‘xtatilib maydondan tashqariga qaytariladi. Suvlarni to‘xtatib qaytarish uchun balandlikda joylashgan va suvni qochiradigan (chiqaradigan) ariqlar quriladi yoki qurilish maydonini balandroq qismida do‘ngliklar hosil qilinadi. Suvni qochiradigan ariqlar yomg‘ir va erigan suvlarni qurilish maydonidan tashqari tarafdagi pastroq joylarga o‘zatadi. Rejalashtirilgan kelayotgan suv hajmiga qarab suvni qochiruvchi ariqlar chuqurligi 0.5 m , kengligi 0.5...0.6 m dan kam bo‘lmasligi, qirg‘og‘ini balandligi hisobiy suv sathidan 0.1...0.2 m dan kam bo‘lmasligi kerak. Ariq novini suv yuvib ketmasligi suvni harakat tezligi qum uchun 0.5....0.6 m/s, qumoq gruntlarda 1.2...1.4 m/s dan oshmasligi kerak. Ariqlar doimiy qazilmalardan kamida 5 m va vaqtinchalik qazilmalardan kamida 3 m narida joylashishi kerak. Loydan to‘lib qolmasligini oldini olish uchun suvni qochiradigan ariqlarni bo‘ylama profili buylab nishabligi kamida 0.002 dan oshmasligi kerak. Ariqni devori va tubi chim, toshlar, shox-shabbalar bilan himoya qilinadi.
―Yaqin‖ yer usti suvlarini qaytarish uchun maydonni vertikal tekislaganda unga ma’lum qiyalik berilib ochiq yoki yopiq suv oqib tushish tarmoqlari quriladi, hamda majburan qo‘yilish hisobiga eletronasos yordamida ishlovchi suv qaytaruvchi quvurlar tarmog‘i hosil qilinadi.
Yer osti grunt suvlari sathi baland bo‘lib maydonda suv ko‘payganda, quritish ochiq yoki yopiq turdagi drenaj sistemalari orqali amalga oshiriladi. Drenaj sistemalari umumsanitar va qurilish sharoitlarini yaxshilash uchun va yer osti grunt suvlari sathini tushirishga xizmat qiladi.