маъруза соат

2-savol bayoni: 
A.Toynbi, 
K.Yaspers 
va 
boshqalarning 
fikricha, 
Rossiya 
sivilizatsiyasi G’arbiy Yevropa sivilizatsiyasi qatorida turadi. Ilk bor Rus 
sivilizatsiyasi  xususida  so’z  yuritgan  rus  olimi  N.Ya.Danilevskiy 
o’zining “Rossiya va Yevropa” (1869) asarida chirib borayotgan G’arb 
sivilizatsiyasidan  farqli  ravishda  kelajakka  ega  bo’lgan  “slavyan 
madaniy tipi” ga ta’rif bergan.  

---

 
128 
Ko’pchilik  olimlarning  fikricha,  Rossiya  sivilizatsiyasi  yunon-rim 
divilizatsiyasining  bir  tarmog’i  hisoblanadi.  Shuningdek,  Rossiya 
sivilizatsiyasi uchun vizantiyaliklarning roli salmoqlidir. 
 
Qadimgi  Rus  sivilizatsiyasi  VII-IX  asrlarda  shakllandi.  Osiyo  va 
Yevropa  chegaralarida  vujudga  kelgan  Rus  sivilizatsiyasi  G’arb  va 
Sharq  qirralarini  o’zida  mujassamlab,  o’ziga  xos  Evroosiyo 
sivilizatsiyasiga aylandi.  
 
Ba’zi  olimlar  qadimgi  Rus  sivilizatsiyasining  vujudga  kelishini  VI 
asrda  sharqiy  slavyanlarda  ilk  davlat  birlashmalarining  vujudga 
kelishidan,    boshqa  bir  guruh  olimlar  IX  asrda  davlatning  vujudga 
kelishidan, ayrimlar 988 yilda Rusning cho’qintirilishidan boshlashadi.  
 
O’troq rus qabilalari asosida shakllangan va turli davrlarda turlicha 
nomlangan 
davlatda 
rivojlangan 
Rus 
sivilizatsiyasi 
quyidagi 
bosqichlarni  bosib  o’tgan:    ibtidoiy  urug’chilik  tuzumi  (Kichik  Rus, 
Rus  yerlari,  IX  asrga  qadar),  feodalizm  (Rus  yerlari,  Buyuk  Rus, 
Russiya, Rossiya imperiyasi, IX asr o’rtalaridan – XIX asr boshigacha), 
kapitalizm  (Rossiya,  Rossiya  imperiyasi,  XIX  –  XX  asr  boshlari), 
sotsializm (Sovet Ittifoqi, XX  asr boshlari – XX asr oxirlari) va nihoyat 
XX asr oxiridan Rossiya Federatsiyasi. 
 
Rus  tsivilizaiyasi  o’ziga  xos  tabiiy-geografik  omil  asosida  tarkib 
topgan. To’rtta dengiz (Oq, Boltiq, Qora, Kaspiy), uchta tog’ (Karpat, 
Kavkaz,  Ural)  bilan  o’ralgan  Sharqiy  Yevropa  tekisligi  ming  yillar 
avval  sovuq  iqlimga  ega  bo’lib,  o’rmonlar  bilan  qoplangan  bo’lgan. 
Undan janubda boshlanadigan o’rmon-dasht zonasi dehqonchilik qilish 
uchun qulay. 
 
Sharqiy Yevropa daryolari savdo yo’li sifatida ham ahamiyatga ega 
bo’lgan. 6 asrdan tarixshunoslikda “Varyaglardan yunonlarga boruvchi 
yo’l” nomi bilan mashhur bo’lgan suv yo’li ma’lum.  Boltiq dengizidan 
boshlanib,  daryo  va  ko’llar  orqali  Qora  dengizga  boruvchi  bu  yo’l 
sharqiy  slavyanlarga  yunon  koloniyalari  va  ular  orqali  Vizantiya 
sivilizatsiyasi  bilan  aloqada  bo’lish  bilan  imkoniyatini  bergan.  
“Varyaglardan forslarga” olib boruvchi yana bir yo’l tufayli esa Volga 
bo’ylab Kaspiy dengiziga chiqish, volga bulg’orlari va Xazar hoqonligi 
orqali Eron bilan aloqa bog’lash mumkin bo’lgan. 
 
Rus  sivilizatsiyasi  taraqqiyotida  diniy  omil  ham  muhim  rol 
o’ynagan.  Xristianlikning  qabul  qilinishi  Svyatoslavichlar  knyazlar 
sulolasi  hukmronligining  mustahkamlanishiga,  Kiev  Rusi  davlatining 
Yevropa  davlatlari  qatoriga  qo’shilishiga,  uning  xalqaro  mavqeining 
mustahkamlanishiga olib keldi.  

---

 
129