Муносабатлар устида бажариладиган бирлаштириш, кесишув, айирув амаллари операторларнинг тили ёки тури бўйича мослигини талаб этади. 2 та муносабат типи бўйича мос келади, агарда уларда эквивалент муносабат схемаси бўлиб:
Улардаги ҳар бир даражаси бир хил бўлса ёки улар бир хил атрибут тўпламига эга бўлса;
схема атрибутларини шундай тартиблаш мумкинки, бир хил ўринда туриб солиштирилаётган атрибутлари бир хил доменда аниқланган бўлиши керак.
декарт купайтмасида математик муносабатлар даражаси оперант муносабат даражаларининг йиғиндисига тенг. Куввати эса оперант кувватларини кўпайтмасига тенг.
декарт купайтмасида математик муносабатлар даражаси оперант муносабат даражаларининг йиғиндисига тенг. Куввати эса оперант кувватларини кўпайтмасига тенг.
Cелекция (танлаш) амали 1 та муносабат устида бажарилади. Натижа муносабатда бирор шарт бўйича танлаб олинган картежлар катнашади.
Қўшиш амали 2 та оперант устида бажарилади. Хар бир муносабат қайси атрибут бўйича қўшиш бажарилаётган бўлса, у ажратилади.
Натижа муносабат 1 ва 2-муносабатни барча атрибутларини ўз ичига олади.
Реляцион МБ муносабатларида структурали ва семантик ахборотлар сакланиши мумкин. Структуравий ахборотларни биз муносабат схемалар ёрдамида биламиз.
Семантик ахборотлар эса муносабат схемаларда маълум булган ва хисобга олинадиган ва атрибутлар ўртасидаги функционал боғланишлар билан ифодаланади. МБдаги муносабатларда атрибутларни таркиби 2 та талабга жавоб бериши керак
Реляцион ҳисоблаш
Маълумот моделини ривожланиш концепцияси 5 та босқични кўрсатиши мумкин:
60- йилларнинг 2 – ярмида, бунда асосан иерархик моделларга эътибор берилган;
70- йилларни 1 – ярми, тармоқли моделлар;
70- йилларнинг 2 – ярми, реляцион моделлар;
80- йилларнинг 1 – ярми, семантик моделлар;
80- йилларнинг 2 – ярми, объектга мўлжалланган система.
Ma`ruza-6. Ma`lumotlar bazasini rejalashtirish, loyihalash, boshqarish
Ma`lumotlar bazasini ishlab chiqishda hayot sikli
Tizim tavsifi
Talablarni yig`ish va tahlil qilish
Ma`lumotlar bazasini loyihalash
MBBTni tanlash
Interfeysni loyihalash
Prototiplash
Vazifani amalga oshirmoq
Ma`lumotlarni konvertatsiyalash va yuklash
Testlash
Amaliyotda qo`llash
Talablarni yig`ish va tahlil qilish
MBni rejalashtirish
Tizim tavsifi
Mbni konseptual loyihalash
Mbni mantiqiy loyihalash
Mbni fizik loyihalash
Interfeysning loyihalash
MBBTni tanlash
Prototiplash
Ma`lumotlarni konvertatsiyalash va yuklash
Testlash
Vazifani amalga oshirmoq
Amaliyotda qo`llash
1 2 3 4 6 8 9 10 11 7 5
Ma`lumotlar bazasini rejalashtirish
Ma'lumotlar bazasi tizimini yaratish hayot siklini samarali tashkil etishga imkon beradigan boshqaruv faoliyati.
Tashkillashtirishning axborot tizimi umumiylashtirilib integratsiyalanishi lozim.
Ma`lumotlar bazasini rejalashtirish quyidagi boshqaruv standartlarini tashkil etishni o`z ichiga oladi:
- ma`lumotlarni qay darajada to`planganligi;
- qay darajada alohida formatga ega ekanligi;
- qandaydir kerakli hujjatlarni to`planganligi;
- qay darajada loyihalash va amalga oshirishganligi.
Ma`lumotlarni loyihalash
Zarur ma`lumotlat bazasi tizimi uchun maqsadli vazifalar va korxona topshiriqlarini qo`llab - quvvatlashda ma`lumotlar bazasini loyihasini yaratish jarayonidir.
Ma`lumotlar bazasini loyihalash quyidagi asosiy yondashuvlarni o`z ichiga oladi:
Yuqoridan pastga
Ostin-ustun
Ichkaridan tashqariga
Aralash
Ma`lumotlarni loyihalashning uch bosqichi
Konseptual ma`lumotlar bazasini loyihalash
Logik ma`lumotlar bazasini loyihalash
Fizik ma`lumotlar bazasini loyihalash
Konseptual ma`lumotlar bazasini loyihalash
- Korxanadagi barcha fizik mulohazalarni ma`lumotlar bazasi modelini qurish jarayoni.
- Ma`lumot modeli bu foydalanuvchining alohida talablariga ma`lumotdan foydalanishni yaratish.
- Konseptual model logik loyihalash bosqichi uchun axborotlarning asosi hisoblanadi.
Mantiqiy ma`lumotlar bazasini loyihalash
Korxonada ma`lum bir ma`lumot modeli asosida ma`lumot ishlatilgan modelini qurish jarayoni, lekin muayyan MBBT va fizik bo`limlar bundan mustasno.
Konseptual model mantiqiy ma`lumotlar bazasi modeli uchun tartibga keltirilgan va tuzilgan model hisoblanadi.
Fizik ma`lumotlar bazasini loyihalash
Ikkilamchi saqlash bo'yicha ma'lumotlar bazasi amalga oshirishning tavsifini ishlab chiqarish jarayoni.
Ma`lumotga samarali murojaatni tashkil qilishda bazalar o`zaro aloqasi fayl tuzilmalaridan foydalanishni tasvirlaydi. Bundan tashqari barcha o`zaro aloqadorlik chegaralari va xavfsizlik choralarini tasvirlaydi.
Maxsus MBBTga mo`ljallangan.
Ma`lumotlarni boshqarish(administratorlash)
Rejalashtirish
Rivojlantirish va shakillantirish standartlari
Rivojlantirish siyosati va prosedura
Ma`lumotlar bazasini konseptual va mantiqiy loyihalash.
Ma`lumotlar bazasini fizik loyihalash.
Xavfsizlik va ma`lumotlar butunligini nazorat qilish.