Ma’ruza rejasi 1

NOLINCHI GIPOTEZANI TEKSHIRISHNING STATISTIK KRITERIYSI. 

KRITERIYNING KUZATILADIGAN QIYMATI. 

Nolinchi  gipotezani  tekshirish  maqsadida  maxsus  tanlangan  va  aniq  yoki  taqribiy 

taqsimoti ma’lum bo’lgan tasodifiy miqdor ishlatiladi. Bu miqdorni, agar u normal 

---

taqsimlangan  bo’lsa,  U  yoki  Z  orqali,  Fisher-Snedekor  qonuni  bo’yicha 

taqsimlangan  bo’lsa,  F  yoki  V  orqali,  Styudent  qonuni  bo’yicha  taqsimlangan 

bo’lsa   T  orqali,  “xi  kvadrat”  qonuni  bo’yicha  taqsimlanagan  bo’lsa  x

2

 orqali 

belgilanadi va h.k . Ushbu paragrafda taqsimotning ko’rinishi e’tiborga olinmagani 

uchun bu miqdorni, umumiylik nuqtayi nazaridan,K orqali belgilaymiz. 

Statistik kriteriy(yoki oddiygina kriteriy) deb nolinchi gipotezani tekshirish uchun 

xizmat qiladigan K tasodifiy miqdorga aytiladi. 

Masalan, ikkita normal taqsimlangan bosh to’plam bosh to’plam dispersiyalarining 

tengligi  haqidagi  gipoteza  tekshirilayotgan  bo’lsa,  u  holda  K  kriteriy  sifatida 

tuztilgan tanlanma dispersiyalar nisbati olinadi: 

 

Bu  miqdor  tasodifiydir,  chunki  turli  tajribalarda  dispersiyalar  har  xil,  oldindan 

ma’lum  bo’lmagan  qiymatlar  qabul  qiladi.  U  Fisher-  Snedekor  qonuni  bo’yicha 

taqsimlangan. 

Gipotezani  tekshirish  uchun  kriteriyga  kirgan  miqdorlarning  xususiy  qiymatlari 

tanlanmalardagi  ma’lumotlar  bo’yicha  hisoblanadi  va  shunday  qilib  kriteriyning 

xususiy (kuzatiladigan) qiymati hosil qilinadi. 

Kuzatiladigan  qiymat  K

kuzat 

deb  kriteriyning  tanlanmalar  bo’yicha  hisoblangan 

qiymati belgilanadi . 

Masalan, normal bosh to’plamlardan olingan ikkita tanlanma bo’yicha 

=20 

va  

=5  kuzatiladigan  tanlanma  dispersiyalar  bo’lsa,  u  holda  F  kriteriyning 

kuzatiladigan qiymati: 

20/5=4.