Ma’ruza: Qadimgi Yunoniston. Mavzuni o‘rganishdan maqsad

2. Davlat tuzumi. 
Sparta aristokratik davlat xarakteriga ega edi. Butun hokimiyat 
periek va ilotlar ustidan to‘la hukmronligini o‘rnatgan tor doiradagi spartaliklar qo‘lida 
edi. Davlat tepasida ashdod va yevrionit urug‘lariga mansub bo‘lgan ikki podsho turar 
edi. Ular asosan harbiy boshliqlar bo‘lib, tinchlik vaqtida ba’zi kohinlik vazifalarini, 
qisman sud majburiyatlarini amalga oshirganlar. Ikki podsho ham oqsoqollar kengashi 
(gerusiya) tarkibiga umrbod kirgan. Podsholar hokimiyati xalq yig‘inining keng 
vakolatlari bilan cheklab qo‘yilgan edi. Podsholardan biri urush vaqtida qo‘shinga 

---

boshchilik qilgan, ammo ular rahbarlikda eforlarning fikrlarini hisobga olishga majbur 
bo‘lganlar. Podsholar yoshi 60 yoshdan yuqori bo‘lgan, yigirma sakkiz zodagon 
keksadan tuzilgan kengash (gerusiya) majlisiga boshchilik qilganlar. 
Eforlar. 
Spartada oliy lavozimli besh nafar eforlar har yili xalq yig‘ini – appelada 
saylanganlar. Eforlar lavozimi oliy nazorat organi sifatida ko‘rinishidan mil.avv. VIII 
asr o‘rtalarida paydo bo‘ladi. Eforlar Gerusiya (oqsoqollar kengashi) va apellani (xalq 
yig‘ini) chaqirganlar, bu tashkilotlarning ishiga rahbarlik qilganlar, davlat xazinasini 
boshqarganlar; qo‘shin to‘plashni e’lon qilganlar; harbiy boshliqlarni tayinlaganlar va 
ishdan bo‘shatdanlar. Sud ishlarini olib borganlar; davlat tashqi siyosatini 
boshqarganlar. Eforlar Sparta davlati va jamiyati hayotini nazorat qilar edilar: ular ikki 
podsho faoliyatini, fuqarolarning yurish-turishini, qaram aholi periek va ilotlarning 
hayoti ustidan nazorat olib borganlar, kriptiyani e’lon qilganlar. Shu tarzda eforlar 
qo‘lida katta hokimiyat to‘plangan. Lekin efor lavozimiga bir yil muddatga saylanish 
bilan cheklangan. Bu lavozimga qayta saylanish taqiqlangan. Eforlarning keng nazorat 
vakolatlari va ularning faoliyati Spartadagi mavjud siyosiy-ijtimoiy tartib-qoidani 
barqaror qiladigan omil bo‘ldi. Eforlar tashkiloti boshqa yunon polislarida ham mavjud 
bo‘lgan (Gerakliya, Fera oroli, Kerenaika koloniyasi).