Tayanch so’z va iboralar izoxi. Elektrolit ertimalar – o’zidan elektr o’tkazuvchi eritmalar.
Izotonik koeffistienti -- dissostilanish natijasida eritmalarning fizik-kimyoviy xossalarini qanchalik o’zgarishini ko’rsatuvchi kattalik.
Dissostilanish darajasi–erigan modda molekulalarining qanchalik qismi dissostilanganini ko’rsatadigan ko’rsatgich.
Ion atmosfera—biron bir ion markaziy ion bo’lib uning qarama-qarshi ionlaridan tuzilgan xayoliy statik qurilmaga aytiladi.
Mavzu bo’yicha nazorat savollari. Elektrolit eritmalarni noelektrolit eritmalardan farqlari qanday?
Izotonik koeffistient nima? Uni aniqlash usullari qanday?
Gidratlanish (sol’vatlanish) hodisasini izohlang.
Dissostilanish darajasi va izotonik koeffistient orasidagi boqliklik analitik ifodasini keltiring.
Aktivlik, o’rtacha aktivlik, aktivlik koeffistienti va o’rtacha aktivlik koeffistientlari orasidagi boqliklik qanday?
Eritmaning ion kuchini qanday aniqlash mumkin?
Debay-Xyukkel’ nazariyasining asosiy tushunchalari haqida nima bilasiz?
Muvozanat konstantasi nima?
Ostvaldning suyultirish qonunining matematik ifodasini izohlang.
Tuzlar gidrolizi borishining asosiy sababini misollar bilan tushuntiring.
Eruvchanlik ko’paytmasi nima? Uning qiymati nimalarga boqlik bo’ladi?
Adabiyotlar:
1.X.R. Rustamov “Fizik kimyo”, T. , “O’zbekiston”, 2000., 270-275 betlar.
2.A.G. Stromberg, D.P. Semchenko “Fizicheskaya ximiya”, M., “Visshaya shkola”, 1988., 226-233 betlar.
11 - Ma’ruza. ELEKTROLIZ. REJA: 1.Qutblanish va uning turlari.
2.Ajralish potenstiali, kuchlanishi.
3.Elektrolizning amaliy ahamiyati.
Qutblanish va uning turlari. Biz ilgarigi darslarda tanishib chiqqan jarayonlarda (ionlar ishtirokida, elektrolit eritma ichida boradigan) muvozanat holatlarni qurib chiqdik. Bu hodisalarga termodinamika qonunlarini qo’llash mumkin va elektrokimyoning bu sohasiga elektrokimyoviy jarayonlar termodinamikasi deyiladi.
Elektrolitdan tok o’tish sharoitida muvozanat bo’lmaydi va jarayonni harakterlovchi miqdorlar (ko’rsatgichlar) o’tayotgan tok kuchiga boqlik bo’ladi. Elektrokimyoning bu sohasi elektrokimyoviy jarayonlar kinetikasi deyiladi va unda zaryadlangan zarachalar orasidagi fazalararo reakstiyalarning tezliklari o’rganiladi. Ma’lumki sistemaga tashqi manbadan tok berilganda elektroliz hodisasi sodir bo’ladi-moddalar elektrolit eritmasidan elektrodga o’tib ajraladi, elektrod erib eritmaga o’tadi va natijada elektrod yakinida eritma konstentrastiyasi o’zgaradi. Nazariy jixatdan eritmadan 1 faradey elektr toki o’tganda elektrodlarda 1gramm –ekvivalant modda ajralib chiqishi kerak. Amalda esa ko’prok elektr miqdori zarur bo’ladi. Buning sababi-elektrolitlarda yana boshqa yonaki jarayonlar boradi. Elektrodlarda asosiy jarayonlar zaryadlanish va zaryadsizlanish jarayonlaridir. Bulardan tashqari quyidagi yonaki jarayonlar ham boradi:
1.Elektrodda ajralib chiqqan gaz atomlarining birikib, molekulalar hosil qilish jarayoni;
2.Metal kristallari va metal cho’kmasi hosil bo’lish jarayoni;
3.Elektroliz natijasida hosil bo’lgan maxsulotlarning eritma bilan o’zaro ta’sir etish jarayoni;
4. Qutblanish hodisasi.