Ma’ruza Mavzu: Kartografiya nazariyasida geoinformasion konsepsiya

Asosiy tushunchalar	Modelli bilish konsepsiyasi	Kommunikativ konsepsiya
Til konsepsiyasi
Kartografiya	Borliqni kartografik modellashtirish orqali bilish haqidagi fan	Fazoviy ma’lumotlarni uzatuvchi fan vositasi	Kartaning tili haqidagi fan
Karta	Real borliqning obrazli-belgili modeli	Ma’lumotlarni uzatish yo’li, kommunikasiya vositasi	Kartografik til yordamida maxsus tuzilgan matn
Asosiy tadqiqotlar yo’nalishlari	Tizimli yondashish, kartografik modellashtirish, kartalardan foydalanish	Kartografiyada avtomatlashtirish, kartalarni tushunish, axborotlarni tasvirlashning metodlari va qoidalarini tushunish	Karta tili, uning grammatikasi, belgilar tizimi va matni, avtomatik ravishda belgilarni tuzish
Asosiy aloqalar	Geografiya va boshqa Yer va jamiyat haqidagi fanlar, texnika fanlari, bilishning nazariyasi va metodologiyasi	Axborotlar nazariyasi, mashina grafikasi, psixologiya hamda bilish nazariyasi	Lingvistika, semiotika, Yer va jamiyat haqidagi fanlar

Bu o’z navbatida kartografiyani ko’p qirraliligini bildiradi, kartaning xususiyati va funksiyasining har xilligini va turli-tumanliligini, uni real borliqning modeli bo’lishini, fazoviy ma’lumotlarni uzatish kanali, shuningdek geografiya va boshqa Yer haqidagi fanlarning maxsus tili ekanligini anglatadi.

Zamonaviy kartografiyada yildan─yilga konvergensiya tendensiyalari (bir-biriga o’xshash yo’nalishlar) kuchayib bormoqda, kartografiyaning predmeti bo’yicha turli qarashlar yaqinlashmoqda, bu bilan esa kartaning modellilik, kommunikativlik, maxsus til kabi xususiyatlari yaqqol namoyon bo’lib bormoqda. Bular ikkita asosiy holatga bog’liq:
- birinchidan, texnik taraqqiyot hayotga geoaxborot tizimlarini olib kirib, u o’zida modellashtirish va qaror qabul qilish (ya’ni bilish, taxlil qilish va boshqarish) hamda tasvirlash va fazoviy─makonli ma’lumotlarni uzatishni birlashtirdi;
- ikkinchidan, bilish konsepsiyasi tarafdorlari o’zlarining nazariy munozaralari jarayonida kartografiyaning asosiy vazifasi va funksiyasi ma’lumotlarni uzatish ekanligiga iqror bo’ldilar, kommunikativ konsepsiya tarafdorlari esa kartani real borliqni modeli va tushunish vositasi ekanligini tan oldilar.
Hozirda kartografiya nazariyasi kartaning tili va kartografik semiotikaga tayanadi.
Modelli-bilish, kommunikativ va til konsepsiyalarini bir-biriga konvergensiyasi tendensiyalari geoinformasion kartalashtirishning rivojlanishiga sabab bo’ldi. Bu yo’nalishning mohiyati uning raqamli ma’lumotlar va geografik bilimlar bazasiga tayanishi bo’lib, undagi ma’lumotlar bazasi va bilish (bilimlar manbai) yondashishlarini birlashtiradi. Bu esa yangi