Ma’ruza matnlari

ism so‘zitarkibiga, ism so‘ziesa ot so‘zi tarkibiga kiradi.  
Lisoniy  birliklarning  pog‘onali  munosabati  ikki  xil.  Masalan, 
daraxtvatana,  ildiz,  barg,  shox  birliklarining  o‘zaro  munosabati 
daraxtleksemasibilan  olma,  o‘rik,  nok,  gilos  leksemalarining  o‘zaro 
munosabatidan farq qiladi. Oldingi pog‘onali munosabatda daraxt butunni va 
qolganlari  qismni  ifodalasa,  keyingisida  daraxt  turni  ifodalab,  mevaning 

---

Ma’ruza matnlari.  
 
42 
muayyan  nomini  ifodalovchi  birliklar  turning  ko‘rinishi  –  jins  sifatida 
namoyon  bo‘ladi.  Ikkinchi  munosabatdagi  birliklar  daraxt  leksemasining 
xususiy ko‘rinishi – juz’iylashishi. Birinchisida esa bunday munosabat mavjud 
emas.  Shu  boisdan  Gilos  daraxtdir  tarzidagi  hukmni  aytish  mantiqiy.  Biroq 
Ildiz daraxtdir deyish mumkin emas. Tilshunoslikda lisoniy birlikning butun-
bo‘lak  munosabati  partonimik  (part  –  qism,  bo‘lak),  tur-jins  munosabati