Ma`ruza matni Portret kompozistiyasi

Inson qomatnni yalangoch xolatini ranglavhasi.
Inson ranglavxasini tasvirlashda xam tasviriy san’atning boshka janrlardagi kabi metodik jarayon talab etiladi. Ya’ni, shakl konstrukstiyasi, rang uygunligini aniklash, xarakterini topish, rangda va tusda, tasvirni yaxlitlikda ifodalashdir.
Odam komatini tasvirlashda uning anatomiyasini chukur taxlil etib, ichki psixologik xolatini kursata bilish, rangda yaxlit xolatda yakunlash vazifasi yuklatnladi. Talaba inson komatini tasvirlashda uning rang xarakteristikasi xamda atrof muxit bilan yoritilish xolatlarini xakkoniy aks ettirishi muximdir.
Mashgulotning asosiy metodik axamiyati shundaki, komat va fondagi yirik tue munosabatlarini aniklashga karatilgan.
Odatda talabalar fonni aloxida yozishadi, buning natijasida ishni turli jixatdan qaralganda tasvirda yaxlitlikka erishib bulmaydi. Naturani kur-kurona kuchirish ishni muvaffakiyatsizlikka olib keladi. Shuninguchun tasvirlashda to’gri yo’lni tanlash, metodik ketma-ketlikda ishni davom ettirish muximdir.
Bu kabi mashgulotlar tasviriy san’at sir-asrorlarini puxta o’rganishda muxim va zarur bosqichdir. Ma’lumki, inson qomati ustida ish olib borayotgan mutaxassis rassom dastlab modelning siluetini fonta nisbatan topib, sungra mayda detallarga ishlov beradi xamda refleks, yarim soya, shaxeiy soyalarni kursatadi. Shuning uchun tasvirlashda yirik tue munosabatlarini qurit va tugri ifodalash xamda mayda detallarga utish kerak.

Vazifani muvaffaqiyatli chiqishi quyilmani tugri yaxlit ko’rishga erishish bilan etishish mumkin.

Komatning soya kismi fonta nisbatan belgilab olingach, uning konstrukstiyasi, xarakteriga e’tiborni kuchaytirib katga shaklni aniqlashga o’tiladi. Shakl bir qancha tekisliklardan tashkil topgan buladi va uni xajm deb tushunish kerak. Mana shu xar bir mayda tekislik uz tusiga ega. Xajmli shaklni ifodalash uchun tekisliklar chegarasini silliklash shart emas. Xar bir tekislikni bulaklarga bulib ishlov berish maksadga muvofikdir. Yuz bulaklari — kuz. burun, lab va xokazolar — dastlab yirik tekisliklarda yaxlit shakpda tasvirlanib, sungra tue munosabatlari xal etiladi.
Yorug-soya munosabatlarida talabalar jiddiy xatoliklarga yul kuyadilar. Chunki ularga xar birini «aloxida kurish» sabab buladi. Shuning uchun tasvirlashda tez-tez takkoslash, naturani yaxlit kurishni urganish lozim. Yaxlitlash ishning yakuniy bosqichi hisoblanadi.
Ishning sunggi boskichida naturaga yaxlit karash kerak. Naturada qaysi bo’lak ko’zga yaqqol ko’rinib, qaysi bulagi fon bilan birlashib ketayotganini yana bir karra ko’zdan kechiriladi. Nihoyat, tasvirning ba’zi joylarini kuchaytirib, ayrim joylarini umumlashtirib soyadagi shaklni soyaga, yoruglikdagi shaklni yorugga buysundirgan xolda eng yorug va eng tuk joylarini belgilash zarur.
Kiyimlarni yorqnroq, qo’llarga katta e’tibor berib ishlash, asosiy diqqatni kompozistiya markazi hisoblangan asosiy tasvirga buysundiriladi.

1