Ma’ruza matni: Ko’kyo’tal Reja: Kasallik haqida tushuncha,etiologiyasi,epidemiologiyasi,klinikasi

Klinikasi

4 ta davrga bulib urganiladi:

1. Yashirin davri. 2 – 3 kundan 14 – 15 kungacha urtacha 5 – 8 kun.

2. Boshlangich ya’ni kataral davri. 1.5 – 2 xaftagacha.

3. Spazmatik yutal davri. 3 – 4 xafta.

4. Tuzalish davri. 2 – 4 xafta.

Kasallik yukgandan to tuzalgungacha urtacha 10 – 12 xafta ketadi. Kasallikning yashirin davri organizmning reaktivligi (kuk yutalga karshi immunitet bor, yukligi va kuzgatuvchining dozasi, virulentligiga) boglik.

Kasallik asta-sekin boshlanadi. Soglom yurgan bolada biroz yutal, goxida tumov, tana xarorati subfebril yoki me’yorda yoki doimiy emas buladi. Kam xollarda t^o – 39^o S va undan yukori buladi.

Yutal kuruk buladi. Bolaning umumiy axvoli kam uzgaradi yoki uzgarmaydi. Ishtaxasi yaxshi. Bu davrda periferik konda biroz leykotsitoz formulasi uzgarishsiz. EChT me’yorda buladi. Agar bola bemor bilan mulokotda bulganligi anik bulmasa odatda uchastka vrachi « yukori nafas yuli katari » tashxisi bilan davolaydi. Lekin borgan sari yutal kuchaya boradi asosan kechkurunlari, bola kaysar, ta’sirlanuvchan bulib koladi. Ishtaxasi bugiladi, uykusi buzuladi. Terisi okaradi, kovogi biroz shishadi, upkada tarkok kuruk xirillash, perkussiyada timpanit. Davo natija bermaydi. Yutal kuchayib borib 2 – xafta oxiri 3 – xaftada yutal xurujli tus oladi.

Spazmatik ya’ni konvulsiv yutal davrining asosiy simptomlari bu – xurujli (pristupli) yutal. Ketma-ket dam olmasdan yutalish sung xushtakli nafas olish – repriz. Yutal birdaniga boshlanishi mumkin. Kattarok bolalarda kiska muddatli aura (predvestnik) ya’ni tomok kirilishi, kukrak kisilishi, bezovtalik kuzatiladi. Shu sababdan bola kurkib uyinchoklarini tashlab kattalar oldiga yugurib boradilar. Sung bola dam olmay uzluksiz bir necha bor yutaladi sung nafas birozga tuxtaydi. Bundan sung chukur xushtakli nafas oladi – repriz. Nafas olish chukkisida nafas mushaklarining inspirator taranglashuvi kuzatiladi va shuning asosida kiska bir necha bor nafas chikaruvchi yutal kuzatiladi. Bola xamma olgan nafasini chikarmaguncha, sung yutal tuxtab pauza kuzatiladi. Ya’ni kaytariladi. Xuruj 1 – 3 – 5 min. davom etishi mumkin.

Xuruj maxalidagi bolaning kurinishi: yuzi kerkgan, kizargan ayrim xollarda kukimtir. Buyin va bosh venalari burtgan, kuzlari kizargan. Tili iloji boricha oldiga chikarilgan, uchi yukoriga tortilgan. Kuzi katta ochilgan, korachigi kengaygan, Kuzi yoshlangan, burundan shillik, goxida kon chikadi. Bola kuzgaluvchan, kulay joy kidiradi, ushlaydi. Ogir xollarda mimik va kul-oyok mushaklari tortishgan. Ichi utib ketadi, siyib yuboradi. kusish buladi. Xurujdan biroz xolsizlanib turib yana xech narsa bulmagandek uynab ketadi

Spazmatik yutal davrining 2 – 3 xaftasigacha yutal kuchayib boradi. kuprok va uzokrok buladi. Engil kechganda xuruj 5 – 12 marotaba, ogir xollarda 50 – 60 marotabagacha kuzatiladi. Spazmatik davrida xurujsiz vaktida xam bolaning kurinishi xosdir. Yuzi kerkgan, kukimtir – ok, ogiz atrofida sianoz, kovok shishgan. Sklerada kon kuyilishlar, yuz, buyinda maydagemorragiyalar, yutkun xalkasi shishgan, giperemiyalangan. Ayrim bolalarda til ostida sargimtir – okish yara buladi (patognomik belgi). Upkada kuruk xirillash, periferiyada timpanit. Bu davrda tana xarorati norma lyoki subfebril bola kaysar kuzgaluvchan bulib koladi. Periferik konda leykotsitoz va giperleykotsitoz (15000 – 40000) limfotsitoz 70 – 85 %, EChT – me’yorda. Spazmatik yutal davrining 3 – 4 xaftasidan boshlab yutal kamayadi, kiskarok bulib boradi. Kusish kuzatilmaydi, repriz asta yukolib boradi, yutal oddiy bulib boradi. Tashki kitiklagichlar spazmatik yutalga sabab bulishlari mumkin (tomokni kurish, echintirish, kiyintirish, ovkatlashtirish va x.k). Kup klinitsistlar spazmatik yutal asosan kechkurun kuchayishini kuzatadilar. Balki bu bola yotgan xonaning aeratsiyasi buzulishi xisobigadir. Lekin N. F. Filatovning aytishishicha kechkurun kuprok bezovta kilgani uchun shunday tuyuladi.

Tuzalish davrida bola faol, tinchlangan buladi. Uykusi va ishtaxasi yaxshilanadi. Periferik kondagi uzgarishlar tiklanadi. Kushimcha infeksiyalar (masalan, yukori nafas yullari virusli kasalliklari, pnevmoniya) yoki salbiy emotsiyalar yana spazmatik yutalga sabab bulishi mumkin. Lekin bu residiv emas, balki dominanta uchokli nospesifik kitiklanishdir.

Kukyutalda kuprok nafas organlari, kon aylanish va nerv sistemasi zararlanadi. Pnevmokoklyush degan termin xam kiritilgan.

Klinik tasnifi: