Маъруза матни Ҳаётга қарши жиноятлар

Sudlanganlik, shaxsning sodir etgan jinoyati uchun hukm etilganidan 
kelib chiqadigan (jazodan ozod qilinganligidan qat’i nazar) va sudlanganlik 
olib tashlangunga yoki tugallanishiga qadar davom etadigan huquqiy 
holatdir.

---

302 
оқибатларни келитириб чиқаради. ЖКнинг 34-моддасига 
кўра, шахс илгари қасддан содир этган жинояти учун 
судлангандан кейин қасддан янги жиноят содир этиши 
ретсидив жиноят деб топиш учун асос
Судланганлик 
ҳолати 
жиноий 
жавобгарлик 
тушунчаси билан узвий боғлиқ. ЖКнинг 16-моддасига 
кўра жиноий жавобгарлик – жиноят содир этишда айбдор 
бўлган шахсга нисбатан суд томонидан ҳукм қилиш, жазо 
ёки бошқа ҳуқуқий таъсир чораси қўлланишида 
ифодаланадиган жиноят содир этишнинг ҳуқуқий 
оқибатидир. Ана шу ҳуқуқий оқибатга судланганлик 
ҳолати ҳам киради. 
Жиноят кодексини таҳлили шуни кўрсатадики, унда 
жавобгарликнинг қуйидаги белгилари мавжуд: 
Биринчидан,
қоидага кўра жиноий жавобгарлик 
қуйидагиларга 
асосланади:
а) айбдор шахсни содир этган жинояти учун давлат 
номидан суд томонидан ҳукм қилиниши; б) содир 
этилган жиноят учун жиноят кодекси 43-моддасида 
назарда 
тутилган 
жазолардан 
бирининг 
тайинланганлиги; д) судланганлик ҳолатининг келиб 
чиқиши; 
Иккинчидан,
шартли ҳукм қилишда жиноий 
жавобгарлик: а) шахсни содир қилган қилмиши учун 
давлат номидан ҳукм қилиш; б) тайинланган шартли жазо 
суд томонидан белгиланган синов муддати давомида 
ижро этилмаслиги; д) ЖК 78-моддаси 1-қисми “а” 

---

бандига кўра синов муддати судланганлик муддатига 
киради. Шартли ҳукм қилишда жиноий жавобгарлик 
жазони ижро этишни ўз ичига олмайди; 
Учинчидан,
суд ЖКнинг 87-моддаси 2-қисмига кўра, 
беш йилдан кўп бўлмаган муддатга озодликдан маҳрум 
қилиш жазоси назарда тутилган унча оғир бўлмаган 
жинояти учун агар биринчи марта содир этган бўлса ёки 
ижтимоий хавфи катта бўлмаган жиноятни такроран 
содир этса, мажбурлов чорасини қўллаган ҳолда жазодан 
озод қилиши мумкин. Лекин 87-модданинг 2-қисми, 
ЖКнинг 15-моддасида белгиланган жиноятларни 
таснифлашга тўла мос келмайди, ушбу модданинг 3-
қисмига кўра, унча оғир бўлмаган жиноятларга қасддан 
содир этилиб, қонунда қасддан содир этилиб уч йилдан 
ортиқ, лекин беш йилдан кўп бўлмаган муддатга 
озодликдан маҳрум қилиш тарзидаги жазо назарда 
тутилган, шунингдек эҳтиётсизликдан содир этилиб, 
қонунда беш йилдан ортиқ муддатга озодликдан маҳрум 
қилиш тарзидаги жазо назарда тутилган жиноятлар ҳам 
киритилган. 
Қўшимча чекловлар билан боғлиқ бўлмаган 
судланганлик синов муддатининг бир кўриниши 
ҳисобланади. Агар шахс синов муддати давомида янги 
жиноят содир этмаса, судланганлик ҳеч қандай жиноят-
ҳуқуқий оқибатларни келтириб чиқармайди. Бунда 
судланганликнинг 
мақсади 
жазолашга 
эмас, 
жиноятларнинг олдини олишга қаратилади.

---

304 
ЖКнинг 
77-моддасида 
белгиланишича, 
судланганлик “ушбу кодексда назарда тутилган ҳолларда 
ва шахс янги жиноят содир этганда ҳуқуқий аҳамиятга 
эга бўлади”. Қонун чиқарувчининг бу тушунтириши 
унчалик аниқ эмас. Чунки судланганлик бошқа жиноят-
ҳуқуқий масалаларни ҳал қилишда, масалан, жазодан 
муддатидан илгари шартли озод қилишда (ЖК 73-
моддаси 3-қисми “б”, “в” бандлари ) ҳам аҳамиятлидир. 
Судланганликнинг 
маъмурий-ҳуқуқий 
оқибати 
шундан иборатки, судланганлик айрим тоифадаги 
судланганлар устидан маъмурий назорат ўрнатилишига 
сабаб бўлади. Уларнинг муайян ҳудудларда бўлиши 
тақиқланади. Ўзбекистон Республикасининг 1992-йил 9-
декабрдаги “Озодликдан маҳрум этиш жойларидан 
бўшатилган шахслар устидан ички ишлар идораларининг 
маъмурий назорати тўғрисида”ги Қонунига кўра 
маъмурий назорат тарбиявий ва жиноятлар содир 
этилишининг олдини олишга қаратилган таъсир 
чораларининг йиғиндиси бўлиб: а) оғир ёки ҳар қандай 
қасддан қилинган жиноятлар учун икки ёки ундан ортиқ 
марта судланган шахсларга нисбатан, агар уларнинг 
жазони ўташ давридаги хулқ-атвори тузалиш ва ҳалол