Ma’ruza materiallari 1-Mavzu: Kirish. Biologik kimyo kursining maqsad va vazifalari, metodlari, tarixi reja

Pirimidin asoslari. Pirimidin asoslariga sitozin, uratsil, timin kiradi.

Pirimidin Sitozin Uratsil Timin

Bundan tashqari nuklein kislotalar tarkibida minor (kamdan-kam uchraydigan) azot asoslari uchraydi: 5-metil va 5-oksimetilsitozin, digidrouratsil, psevdouratsil, 1-metiluratsil va boshqalar.²⁷

Uglevod komponentlari. Nuklein kislotalar tarkibiga kiradigan uglevod komponentlari; pentozalar; D-riboza va 2-D-dezoksiriboza bo’lib, ular furan shaklida uchraydi.


Nukleozidlar va nukleotidlar
Azot asoslari bilan uglevod komponentlarining birikishidan hosil bo’lgan birikmalar nukleozidlar deb ataladi.

Purin asoslari hosil qilgan nukleozidlar «ozin», pirimidin asoslari esa, «idin» qo’shimchasini oladi: Masalan: adenozin, guanozin, uridin, timidin va hokazo.

Nukleozidlarni hosil qiluvchi azot asoslari va uglevodlar bir-biri bilan glikozid bog`lar orqali birikadi.²⁸

Nukleozidlar fosfat kislota bilan birikib, qo’shilishidan - nukleotidlarni hosil qiladi. Nukleotidlarning nomi ular asosining nomiga kislota so’zini qo’shish bilan hosil bo’ladi. Masalan: adenilat kislota, guanilat kislota va hokazo.

Nukleotidlar quyidagicha tuzilgan.²⁹

Adenilatkislota (AMF)Sitidilat kislota (SMF)
Nukleotidlar bir yoki ikki molekula fosfat kislota biriktirib olishi natijasida di va tri fosfonukleotidlar hosil bo’ladi. Bular energiyaga boy birikmalar deb ataladi. Nukleotidlar quyidagi muhim biologik funksiyalarni bajaradi:

- energiya manbai hisoblanadi;

- qator fermentlarning kofermenti sifatida namoyon bo’ladi;

- sintetik jarayonlarda ishtirok etadi;

- regulyatorlik funksiyani bajaradi. (sAMF).