Маъруза машғулотлар мавзуси соат

Birlamchi (septik) peritonit. Qorin pardaga infeksiyaning tarqalishi kontakt, gematogen yoki limfa yoilari bilan kechadi. Kasallik omfalit, kindik sepsisi yoki boshqa septik jarayon asosida boshlanib, oikir tus ola boshlaydi. Bolaning umumiy ahvoli ogirlashadi,
qorinda kuchli dimlanish paydo boiib, u safro hamda ichak ajralmasi bilan qayt qila boshlaydi. Peritonitga xos mahalliy belgilar:
qorin devori qatlamlarining shishi hisobiga teri yaltiroq tus oiadi,
qon tomirlardagi o‘zgarishlar natijasida, giperemiya va venalardagi staz esa ushbu tomirlarning kengaygan tasvirini aks ettiradi. Bu
o‘zgarishlar qorin devori sathining butunlay qoplab olishi bilan
birga, tashqi tanosil a’zolari sohasiga ham tarqaladi. Palpatsiya qilib
ko‘rilgandagi og‘riq, bolaning bezovtalanishi bilan namoyon bo‘lsa,
perkussiya va qorin bo‘shlig‘ida suyuqlik to‘planganligi aniqlanadi.
Qorin bo‘shlig‘ining umumiy rentgen tasvirida havoga toigan
ichaklaming «qalqib» turishi, qorin bo‘shlig‘idagi yig‘ilgan suyuqlik hisobiga boiib, bunday alomat «suzuvchi ichaklar» simptomi deb ataladi.
Ikkilamchi (perforatsiyali) peritonitni keltirib chiqaruvchi sabablar turli-tuman boiadi, bunda dastlabki klinik belgilar shu kasallikka
xos manzara (tug‘ma ichak tutilishi, tugilish jarayonidagi jarohatlanish) bilan birgalikda, birlamchi peritonitga xos umumiy va mahalliy belgilar ham kuzatilishi mumkin.
Ikkilamchi peritonitga xos boigan holat bola umumiy ahvolining
to‘satdan ogirlashishi boiib, u kavak a’zolarda yuzaga kelgan perforatsiyadan dalolat beradi va ichak suyuqligining qorin bo‘shlig‘iga
quyilishiga bogiiqdir.
Jarohatlar tufayli yatrogen, shuningdek, tug‘ma ichak tutilishidagi
perforatsiyalarda ichak suyuqligining qorin bo‘shlig‘ining hamma sohalariga tezda tarqalishi kuchli og‘riq bilan kechib, bolada shok yoki
kollaps holatini vujudga keltiradi. Asoratli enterokolitda esa ichak
suyuqligi ayrim hollarda, ichaklaming bir-biriga yopishib qolishi va
hosil boiadigan turli chandiqlar hisobiga qorin bo‘shligining ba’zi
(perforatsiya sohasida) joylaridato‘planadi, xolos. Demak, kuzatiladigan umumiy va mahalliy belgilar peritonitning tarqalish va rivojlanish darajasi bilan bogiiq boiadi. Shuning uchun umumiy chegarasiz
hamda chegarali, yopiq perforatsiyali peritonitlar tafovut qilinadi.
Umumiy, tarqoq perforatsiyali peritonitda, qisqa vaqt ichida (1-2
soat), paydo boigan septik peritonitga xos klinik belgilar jadal ravishda kuchayib boradi. Qorin bo‘shlig‘ining umumiy rentgen tasvirida, diafragma gumbazlari ostida, muallaq havo va qorinda suyuqlik borligining aniqlanishi tashxisni tasdiqlaydi. Chegarali epik perforatsiyalarda esa qorin bo‘shlig‘ida abssess
paydo boiib, bunday yiringli jarayon qorin devori bilan yonma-yon
I urishi mumkin. Abssess joylashgan sohada shish, terida flyuktuatsiya kuzatiladi. Qorin bo‘shlig‘ining umumiy rentgen tasvirida,
havoning ichaklar bo‘ylab tekis tarqalmaganligi, ayrim sohalarda,
ichak devorlarining qalinlashuvi hisobiga kuzatiladigan dimlanish asosida, havoning yigilishi va pnevmostaz kuzatiladi. Har xil
oichamdagi bunday o‘zgarishlarni qorinning turli sohalarida, bir
yoki bir necha joyida uchratish mumkin.
Chaqaloqlar peritonitida oikaziladigan davo muolajalari qorin
parda yalligiamshining xususiyatiga va kechishiga, keltirib chiqaruvchi sabab hamda asoratning turiga bogiiq boiadi. Birlamchi septik
peritonitda, asosan, konservativ davo muolajasi oikazilib, bunda
asosiy sepsis o‘chog‘ini davolash bilan birgalikda, antibiotiklami ham
lomirga, ham mushak orasiga yuboriladi, dezintoksikatsiya tadbirlari
oikaziladi, mikrosirkulyatsiya buzilishlariga qarshi tadbirlar (reopoliglyukin, trental), ichak parezining oldini olish va davolash, desensibilizatsiyalovchi davo ham oikaziladi. Yaralik yoki nekrotik enterokolitda 1-3 dozada bifidumbaktrim berish, ilik antiseptik moddalair hamda
na’matak yoki chakanda moyi bilan davolovchi ho‘qnalar qilish, bu
kasallikda oikaziladigan maxsus davo tadbirlari boiib hisoblanadi.
Birlamchi septik peritonitda laparostentez y ordamida qorin bo‘shlig'idagi yalligianish ekssudatini so‘rib olish va antibiotiklar yuborish,
shuningdek, elektroforez yoii bilan antibiotiklami qorin devori orqali yuborish ham yaxshi samara beradi. Chaqaloqlar peritonitda yarim
oikazgichli lazer nurlari bilan kontakt usulida qorin bo‘shlig‘ini nurlantirish amaliyotga tadbiq qilina boshlandi. Bola umumiy ahvolining
barqarorlashuvi, intoksikatsiya alomatiarining kamayishi va peritonit
mahalliy belgilarining susaya borishi, konserv'ativ davo muolajalarini
davom ettirishga ko‘rsatma boiib hisoblanadi. Perforatsiyali peritonitda
shoshilinch jarrohlik tadbirlarini o‘tkazishtaqozo qilinadi. Perforatsiyali chegarasiz peritonitda trans- yoki pararektal laparotomiya oikazilib,
ichakdagi o‘zgarishlaming turi, soni va joylashuvini hisobga olib tegishli
yordam koisatiladi. Ichak devoridagi yakka perforatsiya teshiklarining
qirralari kesib tozalangach, ko‘ndalangiga 2 qatorli choklar qo‘yiladi. Yarali yoki nekrozli enteroklitda jarohatlangan soha bir necha sm ni
tashkil qiladigan boisa (enterokolitning lokal turi), bu paytda, ichakning
mazkur qismi rezeksiya qilinib, uchma-uch anastomoz qo‘yiladi. Tarqalgan yiringli perforatsiyali peritonitda va nekrozli enterokolitning
diffuz turida operatsiya muolajasi qorin bo‘shligi sanatsiyasi hamda
Mikulich bo‘yicha ileostoma qo‘yish bilan tugatiladi. Qo‘yilgan ingichka ichak stomasi (oqmasi) zararlangan joydan yuqoriga qo‘yiladi.
Yo‘gon ichak perforatsiyalarida esa perforativ teshikni tikish bilan jarohatlangan joyning proksimal qismiga vaqtinchalik chok qo‘yiladi.
Operatsiyadan keyingi davrda davo muolajalari, asosan, infeksiyaga qarshi kurashga, organizmning fiziologik faoliyatini mo‘tadillashtirishga, ichak pareziga qarshi olib boriladi, 3-4 kun davomida
peridural og‘riqsizlantirishni o‘tkazish yaxshi natija beradi.
№5. Маъруза