майдонларнинг жами 25 фоизини ташкил этди. Ўша йилнинг ўзидагина
ҳаддан ташқари шўрланиб кетгани боис беш минг гектардан кўпроқ ер
қишлоқ хўжалиги муомаласидан чиқариб ташланди.
Мазкур ҳолат ўсимликларнинг табиий йўл билан ўзини ҳимоя қилиш
иммунитетини камайтириб, далаларда турли ҳашоратлар кўпайишига сабаб
бўлди. Шу билан биргаликда қишлоқ хўжалигини, хусусан, пахтазорларни
заҳарли кимѐвий моддалар билан дорилашда авиациядан кенг фойдаланиш
усулини қўллаш кучайди. Биргина 1980 йилнинг ўзида пахтазорларни
дорилаш учун 6,03 минг тонна заҳарли моддалар ишлатилди.
Пахта
экиладиган майдонлар турли кимѐвий моддалар билан шунчалик
заҳарландики, бу ҳолат, энг аввало, аҳоли соғлигига салбий таъсир кўрсатди.
Ҳар гектар ерга солинадиган пестицидлар миқдори ҳам ҳавфли даражадан
ошиб, тупроқ таркибидаги гумус миқдори камайиб кетди. Ғўзага ишлов
бериш учун солинган бу моддаларнинг 45-50 фоизи фойдали таъсирга эга
бўлган ҳолда, қолган 50-55 фоизи тупроқдан ювилиб ҳавога учиб,
инсонларга, атроф-муҳитга салбий таъсир этди. Хўжаликлар эса
режалаштирилган ҳосил ҳам олмади. Тупроқ
таркиби эса зарарли тузлар,
айниқса оғир металл бирикмалар - фтор, хром, марганец, кобальт, никель,
мис, рух, кадмий, симоб, қўрғошин, сурма ва бошқалар билан ифлосланиб
кетди. Тупроқнинг бу йўл билан заҳарланишининг манбалари металлургия
саноати чиқиндилар, баъзи бир техноген маҳсулотлар, чиқинди
газлар
қишлоқ хўжалигида ишлатилаѐтган пестецид, гербецид ва бошқалар бўлди.
Юқоридаги ҳолатлар натижасида ҳосилдорлик камайиб борди.
Масалан, 1980 йилнинг ўзида пахтанинг ҳар бир гектар еридан олинадиган
ҳосил 1975 йилги даражага тушиб қолди, йиллик режага нисбатан шу йили
350 400 минг тонна кам хомашѐ олинди. Агар республпкада ҳар гектар
суғориладиган ердан олинган даромад 1980 йилда 1.337 рублни ташкил этган
бўлса, бу кўрсаткич, 1982 йилга келиб 1.241 рублга тушиб қолди. Фақат
Қашқадарѐ вилоятининг ўзида 1984 йилда янги ерларга 685 миллион рубль
маблағ сарфланган бўлса, ҳар бир гектар ердан 15 центнер ҳосил олиниб,
давлат белгилаган пахта тайѐрлаш режаси фақат 55 фоизга бажарилди.
Олинган ҳосил эса 1980 йилдагига нисбатан 37 минг тоннага кам бўлди.
Шуни алоҳида таъкидлаш жоизки, пахта яккаҳокимлигининг кучайиши
озиқ-овқат маҳсулотлари, ем-хашак етиштириладиган ерларга, чорвачиликка
хам таъсир этди. 1980-1985 йилларга оид бўлган
маълумотларда
кўрсатилишича шу давр ичида Ўзбекистонда 64,3 минг бош йирик
қорамоллар (республикадаги қорамолларнинг 20 фоизи), 872,1 минг бош қуй
- эчки (барча майда молларнинг 3,7 фоизи), 215,1 минг бош чўчқа (мавжуд
чўчқаларнинг 11,5 фоизи) заҳарланиш, касалланиш натижасида нобуд
бўлган. Булардан келган зарар эса беш йил ичида 85,6 миллион рублни
ташкил этди. Айни пайтда шу йилларда бундай йўқотишларнинг сабаби
ветеринария ишларининг ѐмон йўлга қўйилганлиги деб кўрсатилди.
Натижада, аҳоли
турмуш тарзининг пасайиб, генофонд бузила
бошлади, болалар ўлими ва турли касалликлар таркалиши авж олди,
экологик вазият оғирлашиб,
(табиий жабҳалар
Do'stlaringiz bilan baham: