|
3. O’zbekiston Respublikasi “Prokrutura to’g’risida”gi qonun. 1992 yil 9-
dekabr. O’zbekiston yangi Qonunlari 7-soni T. “Adolat” 1993 yil.
4. I.A. Karimov “O’zbekiston XXI asrga intilmoqda”. T. “O’zbekiston”. 1998
yil.
5. “O’zbekiston Respublikasini Vazirlar mahkamasi to’g’risida”gi qonun 1993
yil 6 may. O’zbekistonning yangi qonunlari 6-son. T. “Adolat” 1994 yil.
Ijro etuvchi hokimiyatning davlat hokimiyatini amalga oshirishda tutgan
o’rni, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
Ijro etuvchi hokimiyatning huquqiy asoslari O'zbekiston Respublikasi
Konstitutsiyasi va qonunlarida mustahkamlab qo'yilgan. Ijro etuvchi hokimiyat davlat
hokimiyatini amalga oshirishning bir shakli bo'lganligi uchun uni tashkil etishning
asosiy qoidalari konstitutsiyada belgilangandir. Konstitutsiyaning 91-moddasi 8-bandiga
asosan O'zbekiston Prezidentlik Respublikasidir, ya'ni ijro etuvchi hokimiyatni amalga
oshirishga Prezident boshchilik qiladi.
PDF created with pdfFactory trial version
www.pdffactory.com
84
1991-yilning 29-dekabridagi referendumda O'zbekiston xalqi mamlakatimizning
mustaqil rivoji uchun ovoz berdi va tariximizda ilk marotaba bevosita, umumiy, teng va
yashirin ovoz berish yo'li bilan Respublika Prezidentini sayladi.
O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi prezident hokimiyatini ancha
mustahkamladi. Konstitutsiyaning 89-moddasiga muvofiq, O'zbekiston Respublikasi
Prezidenti davlat boshlig'i hisoblanadi hamda barcha davlat hokimiyati organlarining
hamkorlikda faoliyat yuritishini ta’minlaydi. Prezident davlatning bosh arbobi,
millatning ramzi, fuqarolar xavfsizligining kafolatidir. Konstitutsiyaning 90-moddasiga
binoan respublika prezidenti O'zbekiston Respublikasi fuqarolari tomonidan umumiy,
teng va to'g'ridan-to'g'ri saylov huquqi asosida yashirin ovoz berish yo'li bilan 7 yil
muddatga saylanadi. Asosiy qonunga ko'ra, bir shaxs surunkasiga ikki muddatdan ortiq
O'zbekiston Respublikasining Prezidenti bo'lishi mumkin emas.
1991-yilda O'zbekistonda bo'lib o'tgan respublika prezidentligiga saylov
«O'zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi to'g'risida»gi 1991-yil 18-noyabr
Qonuniga asosan amalga oshirilgan. Konstitutsiyaga muvofiq Respublika Prezidentini
saylashda O'zbekistonning 18 yoshga to'lgan fuqarolari ishtirok etadilar. Fuqarolarning
saylov huquqlarini to'g'ridan-to'g'ri yoki bilvosita cheklashga yo'l qo'yilmaydi. Saylovda
faqat sud tomonidan muomalaga layoqatsiz deb topilgan fuqarolar, shuningdek
ozodlikdan mahrum etish joylarida saqlanayotganlar qatnashishi mumkin emas. Boshqa
har qanday hollarda fuqarolarning saylov huquqlarini to'g'ridan-to'g'ri yoki bilvosita
cheklashga yo'l qo'yilmaydi.
1991-yil 18-noyabrda O'zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining «O'zbekiston
Respublikasi Prezidenti saylovi to'g'risida»gi Qonuni bosilib chiqqandan so'ng Markaziy
Saylov Komissiyasi 1991-yil 29-dekabrda O'zbekistonning birinchi Prezidentini saylash
yuzasidan katta ishlarni boshlab yubordi. Birinchi navbatda butun O'zbekiston hududida
okrug va uchastka saylov komissiyalari tuzildi.
«O'zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi to'g'risida»gi Qonunning 24-
moddasiga muvofiq respublika Prezidentligiga nomzodlar qonun asosida ro'yxatdan
o'tgan respublika siyosiy partiyalari, O'zbekiston kasaba ittifoqi federatsiyasining
s'ezdlarida, anjumanlarida yoki ularning respublika rahbariy organlari Kengashlarida
ko'rsatiladi. Bundan tashqari, respublika Prezidentligiga nomzodlar tashkilotlar,
muassasalar oliy va o'rta maxsus o'quv yurtlarining jamoalari, fuqarolarining turar
joylaridagi va harbiy xizmatchilarning harbiy qismlardagi majlislarida ko'rsatilishi
mumkin. Lekin bu tashkilotlar ularning takliflarini O'zbekistonning 60 ming aholisi
qo'llab-quvvatlagan taqdirdagina Prezidentlikka o'z nomzodlarini ko'rsatishlari mumkin.
Respublika siyosiy partiyalari va O'zbekiston kasaba uyushmalari federatsiyasi
tomonidan Respublika Prezidenti lavozimiga nomzod ko'rsatilganda, nomzodni qo'llash
uchun saylovchilar imzosini to'plash shart emas. Shu ma'noda 1995-yilning 26-martida
o'tkazilgan referendum Prezident vakolatini 1997-yildan 2000-yilgacha uzaytirishga
bag'ishlangan bo'lib, u nafaqat ob'ektiv zarurat - Prezident va Oliy Majlis saylovlari
muddatini yaqinlashtirishning bosqichma-bosqich demokratik fuqarolik jamiyatini barpo
etishning ham shahodatidir. Shu boisdan O'zbekiston xalqi respublikada umummilliy
hamjihatlikni ta'minlaydigan hokimiyatning yaxlit tizimini yaratishga intilishni,
demokratik huquqiy davlat va rivojlangan fuqarolik jamiyat qurish yo'lini quvvatladi.
I.A. Karimov 1992-yil 4-yanvarda Respublika Oliy Kengashining navbatdan tashqari
sessiyasida qasamyod qabul qildi va o'sha kuni O'zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi
o'z qarori bilan I.A. Karimov O'zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga 1991-yil
31-yanvardan kirishdi, deb e'lon qildi.
PDF created with pdfFactory trial version
www.pdffactory.com
85
Do'stlaringiz bilan baham: |
