Ma’ruza bo’yicha o’quv materiallari 1-mavzu: sug‘urtaning iqtisodiy mohiyati, funksiyalari va bozor munosabatlaridagi o‘rni

Shaxsiy sug‘urtasining mazmuni. 
Xar bir fukaro uz xayotini suturtalash xukukiga ega. Shaxsiy sug‘urta 
fukarolarga sila byudjetini yaxshilash va farovonlikni oshirish imkonini beradi. 
Shaxsiy sug‘urta bir insonning xayoti, uning tugilishi, balogat yoshiga etish
davri, nikoxni rasmiylashtirish, baxtsiz xodisalar, umrbod sug‘urtalash bilan
borlik masalalarni uz ichiga oladi. 
Sug‘urta tajribasida shaxsiy sug‘urta ob’ekta inson) xayoti va uning 
SORLIRI
,
mexnatga layokatliligi xamda uning vafoti bilan bogliq jarayonlarni o‘zaro 
mujassamlashtiradi. 
Shaxsiy sug‘urtada sug‘urtachi sug‘urta pullarini vaktida undirish, xodisa yuz 
berganda zararni koplash majburiyatini zimmaga oladi. 
Sug‘urta pullari fukaroni xoxish va imkoniyatlarini xisobga olgan xolda 
belgilanadi. 
Shaxsiy sug‘urta quyidagi turlarga bulinadi:

majburiy va ixtiyoriy; 

uzoq muddatli va kiska muddatli. 
Sug‘urtaning turlari buyicha aloxida shartnoma tuziladi. Bu shartnomalar 
muddati xar xil: sug‘urta turlariga qarab 1, 10 va inson umrining oxirigacha 
muddatga sug‘urtalash mumkin. 
Shaxsiy sug‘urta xodisalariga quyidagilar kirish mumkin: 

insonni baxtsiz xodisa okibatida shikastlanishi; 

odamlarni turli -tuman sifatsiz ozik-ovkatdan zaxarlanishi; 

insonlarning baxtsiz xodisa okibatida nogiron bulishi; 

baxtsiz xodisa tufayli oyok —kulni sinishi, kuyish okibati, notugri tibbiy 
davolash natijasida kerakli a’zolarni jaroxatlanishi va x.k. 
Shaxsiy sug‘urtalash turkumlari quyidagicha: 

xayotni sug‘urtalash; 

baxtsiz xodisalardan sug‘urtalash; 

tibbiy sug‘urtalash.
Xorij mamlakatlarda xayotni sug‘urtalash muxim xisoblanadi va u jamgarma 
sugurtasi deb ataladi. Bunda sug‘urta tashkiloti mukofot puli urniga renta summasini 
to‘lash majburiyatini oladi. 
Xayotni aralash sug‘urtasi turi xam mavjud. Shaxsiy sug‘urtada xayotni
aralash sug‘urtalash muxim urin tutadi. Bunga baxtsizlik xodisalardan sug‘urtalash, 
vafot etish xodisasidan sug‘urtalash va boshkalar kiradi. Xayotni sug‘urtalash ishi 
16 yoshdan 80 yoshgacha bulgan insonlar bilan tuziladi. Shaxs sug‘urta 
shartnomasida kursatilgan yoshga tulsa va sungi badaldan kutilgan bulsa kompaniya 
tomonidan shartnomada kursatilgan mablaglar beriladi. 
Xayotni aralash sug‘urtalash shartnomasi 1 yildan xatto 10—15 yilgacha 
bulishi mumkin. 
Tibbiy sug‘urta

---

Bunday sug‘urta tuzilayotganda sug‘urtalanuvchi, albatta, tibbiy (vrach) 
kurigidan utishi lozim, SPIDga karshi testdan utishi kerak. Sug‘urtalanuvchining 
salomatligi talabga javob bergandagina u bilan sug‘urta shartnomasi tuziladi. 
Masalan, 1-gurux nogironlari bilan xayotni sug‘urtalash uchun shartnomalar 
tuzilmaydi. Va shuningdek vafot etish sug‘urtasida sug‘urta xodisasi yuz berganda 
shartnomada kursatilgan mablaglar tulanadi va xokazo. 
Chet elda bolalar xayotini sug‘urtalash muxim yunalish xisoblanadi. 
Sug‘urtalanuvchi bolalarning yoshi 1 dan 16 yoshgacha bulishi kerak. Nogiron 
bolalar sug‘urta kilinmaydi.