Ma’ruza: 7 konstruksiya elementlarining siljishi. Burilishda ichki kuchlar faktorlari

tenglamani olamiz. Bu tenglamadan mustahkamlik shartini qanoatlantiruvchi tangensial kuchlanishning qiymati quyidagicha aniqlanadi:
. (10)
Bu tengsizlikning ыng tomonidagi kasr sof siljishdagi ruksat etilgan kuchlanishdir.
Mustahkamlik shartini eng katta tangensial kuchlanish nazariyasi asosida:
yoki ,
ruxsat etilgan kuchlanish
(11)
Bo’ladi.
Energetik nazariyaga muvofiq esa
yoki .
Bundan
. (12)
Ko’rinib turibdiki, har xil nazariyalar asosida chiqarilgan natijalar - , va - bir-biridan farq qilmoqda. Shuning uchun, bu holda, qaysi nazariyaning mustahkamlik shartiga asos bo’lishi muhim ahamiyat kasb etadi. Hozirgi vaqtda plastik materiallar uchun eng ishonchli nazariya energetik nazariya bo’lgani sababli siljishdagi ruxsat etilgan kuchlanish uchun (7.12) ifoda olinishi tavsiya etilmoqda.

5. Siljishga ishlovchi konstruksiya elementlarining hisobi. Siljishga ishlovchi konstruksiya elementlarining eng oddiy misollari sifatida boltli birikma yoki parchin mixli birikmalarni keltirish mumkin. Bunday elementlarning qanday ishlashini ko’rsatish uchun ikki temir listning biri ikkinchisiga ustiga qo’yilib, parchin mix yoki boltli birikma bilan ulangan holni tekshiraylik (29-rasm). Ulangan listlarga cho’zuvchi kuchlar ta’sir ettirib, ulanishning qanday sabablarda buzilishini ko’ramiz.

kuch bu listlarni bir-biriga nisbatan siljitishga urinadi, listlarning bu siljishiga parchin mix qarshilik ko’rsatib, ta’sir etayotgan kuchlarni o’ziga qabul qiladi. Bu kuchlar ta’siridan parchin mix, 30,a-rasmda ko’rsatilganidek, kesim bo’yicha kesilishga (parchin mixning yukori qismi o’ng tomonga, pastki qismi esa chap tomonga siljishga) intiladi. Parchin mix bilan mahkamlangan listlarning orasida paydo bo’ladigan ishkalanish kuchi yetarli darajada katta qiymatga ega bo’lsa ham, hisob vaqtida bu kuch e’tiborga olinmay, faqat parchin mixning kesilishga ko’rsatadigan qarshilik kuchigina e’tiborga olinadi.
Parchin mixning kesimida bu kesuvchi kuch ta’siridan paydo bo’ladigan kuchlanishni quyidagicha topamiz: ,
buyerda - parchinmixgatushadigankesuvchikuch; - ruщsatetilgantangensialkuchlanish; - parchinmixningko’ndalangkesimyuzi.
Demak, parchinmixuchunhisobtenglamasi
(13)
Ko’rinishdabo’ladi. Bundanishlatilishilozimbo’lganparchinmix (birqanchaparchinmixlarning) diametriyokimumkinbo’lganmaksimalkesuvchikuchningmiqdoritanlabolinadi. Birok, parchinmixgalistningta’siretadigankuchiparchinmixnikesishbilanbirga, uniezishihammumkin, ya’nilistningteshigiparchinmixsterjeninisilindriksirtibo’yichaezaboshlaydi. Shusababli, parchinmixsterjenivalistteshiginingdevoriezilmasligiuchunhisobvaktidabunihamtekshirishkerakbo’ladi. 30, b-rasmdaparchinmixsterjenigaezuvchikuchta’siretishitaxminantasvirlangan. Bukuchningparchinmixsirtibo’yichaqandaytarqalganima’lumbo’lmaganiuchunmuvozanatshartiintegralko’rinishidayoziladi:
, (14)
buyerda - parchinmixsirtibo’yichatengtarkalmaganbosimningyuzbirligidagiqiymati. Bubosimnidiametrialkesimyuzasibo’yichatengtarqalgandebolinsa (30,b-rasm), uholda (7.14) quyidagichabo’ladi:
,
bunda - parchin mixning diametrial kesimidagi ezuvchi kuchlanish. Bu kuchlanishning qiymati

ga tengdir. Diametrial kesim yuzasi to’g’ri burchakli bo’lib, uning bir tomoni parchin mix diametriga, ikkinchi tomoni esa parchin mix sirtiga ezuvchi bosim berayotgan listning kalinligiga tengdir.
Ezilishuchushruxsatetilgankuchlanishni desak, tekshirilishilozimbo’lganmustahkamliksharti
(15)
ko’rinishdabo’ladi.
Eslatma. Amaliyotdaezilishuchunruхsatetilgankuchlanishoddiychozilishuchunru[satetilgankuchlanishdan 2-2,5 martakattaqilibolinadi, ya’ni:
.