Ma’ruza №5 mavzu: korporativ axborot tizimlarini loyihalashning va tadbiq etishning umumiy masalalari

Korporativ axborot tizimlarini qurish tamoyillari
Iqtisodiyotda korporativ axborot tizimlarini qurish quyidagi tarkibiy qismlarni mavjud bо’lishini talab qiladi:

• Tizim yadrosi. Bu boshqarish masalasini avtomatlashtirishga qaratilgan funksional modullar tо’plami;
• Korporatsiya doirasida hujjat almashish tizimi;
• KAT ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi;
• KAT xavfsizligini ta’minlovchi texnik-dasturiy vositalar;
• Tarmoqga xizmat kо’rsatuvchi dasturlar;
• Har xil axborot resurslariga va xizmatlariga murojaat qiluvchi Internet va Intranet dasturlar;
• Ofis dasturlar. Matn muharrirlar, elektron jadvallar, MBBT va boshqalar.
• Maxsus maqsadga yо’naltirilgan tizimlar: avtomatlashtirilgan loyiha tizimlari (ALT), texnologik jarayonlarni avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlari (TJABT), bank tizimlari va boshqalar.

Har bir ishlab chiqarish tizimining asosi ularda ishlab chiqarishni boshqarish bо’yicha ishlab chiqilgan tavsiyalar hisoblanadi. Hozirgi vaqtda bunday tavsiyalarning bir nechta tо’plamlari mavjud. Ular korporatsiya faoliyatining turli bosqichlarida rejalashtirish va nazorat qilishning umumiy qoidalarini belgilaydi.

KATni qurishning asosiy tamoyillariga quyidagilar kiradi.

• Integratsiya tamoyili – bu tamoyil shuni anglatadiki, qayta ishlanuvchi berilganlar tizimga bir marta kiritiladi, sо’ng kо’p masalalarni yechishda ulardan kо’p marta foydalaniladi. Buni ma’lumotlarni bir martalik saqlash tamoyili ham deb atashadi.
• Tizimlilik tamoyili – bu berilganlarni bir marta qayta ishlab, ulardan korporatsiyaning barcha darajalarida, fuksional tizim ostilarida va bо’limlarida zarur qaror qabul qilish uchun ma’lumot olinadi. Evolyutsiya aspekti – mahsulot evolyutsiyasining barcha bosqichlarida, KATni asosida rivojlanishga moyillik yotishi zarur.
• Komplekslashganlik tamoyili – bu korporatsiya mahsulotining barcha harakat bosqichlarida ma’lumotlarni qayta ifodalashning avtomatlashganligini anglatadi.

Korporativ axborot tizimlarini loyihalashda quyidagi bosqichlarga alohida e’tibor qaratish lozim:

• Tahlil. Tashkilot faoliyatining tadqiq etish va modellarini yaratish, mavjud KATni tahlil qilish, KATni talablarini shakllantirish, KATni tashkil etish rejasini ishlab chiqish;
• Loyihalash. Kontseptual loyihalash, KAT arxitekturasini ishlab chiqish, ma’lumotlarni umumiy modelini loyihalash, dasturiy ilovalarga qо’yiladigan talablar;
• Ishlab chiqish. Dasturlarni ishlab chiqish, prototiplash va sinovdan o’tkazish, integratsion testlarni ishlab chiqish, foydalanuvchi hujjatlarini ishlab chiqish;
• Integratsiya va sinov. Tizimda ilovalarni integratsiyalash va sinash, ilovalarni va ma’lumotlar bazalarini optimallashtirish, foydalanivchi hujjatlarni tayyorlash, tizimni sinovdan o’tkazish;
• Tadbiq etish. Foydalanuvchilarni o’qitish, tizimni joriy etiladigan joyga o’rnatish, ma’lumotlar bazalarini ishga tushirish, foydalanishga topshirish;
• Xizmat ko’rsatish. Xatoliklarni ro’yxatga olish, diagnostika qilish va tuzatish, o’zgartirish kiritish va test qilish, axborot tizimi ish rejimlarini boshqarish.

Nazorat savollari

• Korporativ axborot tizimlarini loyihalashtirish qanday bosqichlarni o’z ichiga oladi?
• Korporativ axborot tizimlarini joriy qilishning afzalliklari nimalardan iborat?
• Korporativ axborot tizimlari qanday tarkibiy qismlarni o’z ichiga oladi?
• Korporativ axborot tizimlarini qurish tamoyillarini aytib bering.