Маъруза №2 Мавзу: жисмоний тарбиянинг умумпедагогик воситалари ва услублари режа

 
Кўргазмали ўқув қуроллари намойиши 
Кўргазмали қуроллар намойиши ўқувчилар ҳаракатни предметли тасвир 
ёрдами билан идрок этиши учун қўшимча имконият яратади.
Кўргазмали ўқув қуролларининг ҳар қайси турини намойиш қилиш 
баъзи- бир услубий қоидаларни ҳисобга олиш билан ўтказилиши керак. 
Плакатларда акс этган лаҳзаларни ҳаракатда кўрсатиш қийин. Шунинг 
учун тасвирлашни деталлардан озод қилиш зарур, улар ўқувчиларни асосий 
ҳаракатлардан чалғитиши мумкин. Кўргазмали идрокнинг натижаларини 
текшириш учун ўқитувчининг саволлари ва ўқувчининг жавоблари 
фойдалидир. Плакатлар намойиши техникасига ягона талаб бўлиши мумкин 

---

эмас. Таълимнинг вазифаларидан келиб чиқиб, ўқувчилар диққатини аниқ 
вазифаларга жалб қилиш мақсадида плакатларни дарс давомида ёки улар 
билан олдиндан танишиш учун навбатдаги дарс олдидан осиб қўйиш 
мумкин. 
Доскада бўр билан расм чизиш, агар ўқитувчи уларни етарлича маҳорат 
билан бажаришга қодир бўлса, плакатлар олдида баъзи бир устунликларни 
эгаллайди, аммо уларни тўла алмаштира олмайди. Биринчидан, ҳаракатнинг 
айрим унсурларини изчил тасвирлаб, бинобарин, ўқувчиларнинг диққатини 
бу унсурларга навбатма-навбат жалб қилиб, ҳаракат фазалари изчиллиги 
тўғрисида тасаввур ҳосил қилиш мумкин. Иккинчидан, расмлар боланинг 
диққатини чалғитмайдиган, жуда оддий бўлиши керак. Учинчидан, доскадаги 
расмлар намойиш қилишнинг жуда тезкор услубидир. Ўқитувчининг расм 
чизиш қобилияти ўқувчига ҳиссий ва эстетик таъсир ўтказишда катта 
аҳамиятга эга, бундан ташқари, ўқувчилар иштирокида бажарилган 
тасвирлар уларни ҳаракатнинг бажарилишини образли тарзда ўйлаб 
кўришга, ўз хатоларини топишга ундайди. 
Предметли воситаларни қўллаш дидактик имкониятларни нисбатан кам 
эгаллайди, аммо, айниқса, кичик мактаб ёшидаги болаларга етарлича ҳиссий 
таъсир кўрсата олади (масалан, дарсда қўғирчоқ – бу ҳар доим қизиқ бўлган). 
Кинофильм намойиши талай техникавий қийинчиликларни туғдирса-да, 
педагогик жараён давомида уни кўрсатиш улкан дидактик имкониятлар 
яратади. Кинофильм ёрдами билан ҳаракатнинг юқори спорт малакаси 
даражасида бажарилишини, шунингдек, унинг барча деталларини илғаб 
олиш учун ҳар хил текисликда, йирик ҳажмда ва яхлит ҳолда кўп марта 
намойиш қилиш мумкин. Ҳаракатларни кўргазмали идрок этишда рапидли 
тасвир деб аталадиган усул катта аҳамиятга эга. Бунда ҳаракатлар юқори 
тезлик билан намойиш этилади. Кинотасмадан олинган проекция экранда 
кино тасвирининг тезлигидан кўра паст тезлик билан ҳаракатларни 
сусайтирилган ҳолда кўрсатадики, бу унинг барча деталларини қараб чиқиш 
имконини беради.