Ma’ruza №2. Mashina detallari va ish jihozlari (davomi) reja

2.3. O‘q va vallar

Qurilish mashinalarining aylanib ishlaydigan detallari o‘q yoki vallarga o‘rnatiladi. Vallar o‘rnatilgan detallar bilan birga aylanib burovchi moment uzatadi, o‘qlar esa o‘rnatilgan detallar bilan aylanishidan yoki aylanmasligidan qat’iy nazar, burovchi moment uzatmaydi. Ular faqat detallarni ushlab turish uchun xizmat qiladi (1.22-rasm, a). Shuning uchun ham o‘qlar faqat eguvchi kuchlar bilan, vallar esa qo‘shimcha ravishda yana burovchi momentlar bilan yuklangan bo‘ladi. Vallar pog‘onali (1.22-rasm, б), tirsakli (1.22-rasm, в) va egiluvchan
(1.22-rasm, г) bo‘lishi mumkin.
Vallar ichida eng ko‘p ishlatiladigani pog‘onali vallardir. Ular ko‘pincha chervyak va tishli shesternyalar bilan birgalikda bir xil materialdan tayyorlanadi.


Tirsakli vallar asosan ilgarilanma harakatni aylanma harakatga aylantirib berish uchun xizmat qiladi yoki aksincha (ichki yonuv dvigatellari, qorishma nasoslari va hokazolar).
O‘q va vallar asosan yaxlit yoki halqasimon kesimli qilib doiraviy shaklda tayyorlanadi. To‘g‘ri vallar va o‘qlar uzunlngi bo‘yicha o‘zgarmas kesimli yoki ayrim joylari turli diametrda pog‘onali qilib tayyorlanadi. Pog‘onali val va o‘qlar har qaysisi o‘z o‘rnida erkin harakatlanishi kerak bo‘lgan turli detallarni o‘rnatish uchun qulaydir. Detallar bilan biriktirish uchun uqlar va vallarda shponka ariqchalari, shlislar, rezbalar o‘yiladi, ba’zan esa ularni profilli qilib tayyorlanadi.
O‘q va vallarni mustahkamlikka hisoblashda ularni ikki tayanchga o‘rnatilgan va ustiga yuk quyilgan to‘sin sifatida qaraladi.
O‘qlar faqat egilishga hisoblanadi:

d- o‘qning diametri; M_eg - maksimal egiluvchi moment; - egilishdagi joiz kuchlanish.