Ma’ruza-2 Kompyuter dasturlarini yaratishda kompyuter tarmoqlarining qurilish tamoillari, texnologiyalari va protokollarni bilish axamiyati. Reja

Uzatish vaqti 

 

Transport  satxi  ilovasiga  oxirgi  talab,  ma’lumotlarni  etkazishning 

kafolatlangan vaqtidir.  

Internet-telefoniya, 

virtual 

dunyolar, 

telekonferentsiya 

va 

ko’p 

foydalanuvchili  kompyuter  o’yinlari  kabi  real  vaqtning  interaktiv  ilovalari, 

ma’lumotlarni etkazish vaqtiga (yuzlagan va undan kichik millisekundlarda) juda 

qattiq    vaqtli  chegaralanish  talablarini  qo’yadi.  Internet-telefoniyada  vaqtli 

chegaralanishlarning bajarilmasligi gaplashish jarayonida juda uzun pauza (to’htab 

olish)larga,  kompyuter  o’yinlarida  esa  atrof  reaktsiyasi  kechikishiga,  bu  esa  o’z 

navbatida realistik yo’qolishga olib keladi.  

Real  vaqt  ilovalariga  tegishli  bo’lmagan  ilovalarda,  ma’lumotlarni 

etkazishda  vaqtli  chegaralanishlar  unchalik  printsipial  hisoblanmaydi,  biroq 

kichkinagina kechikish har doim kattasiga nisbatan afzal.  

---

18.1-jadvalda  ma’lumotlarni  uzatish  sifatiga  har  xil  turdagi  ilovalarning 

talablari qo’shiladi. Albatta, bu ma’lumotlarni talabchan klassifikatsiya kabi qabul 

qilish  kerak  emas;  teskarisi  ular  faqat  u  yoki  bu  sinf  ilovalari  uchun  xarakterli 

bo’lgan tendentsiyani aks ettiradi.  

2.3-jadval 

Ma’lumotlarni uzatish sifatiga ilovalarning talablari 

Ilovalarnietkazish 

Ma’lumotlarning 

yo’qolishi 

Uzatish tezligi 

Vaqt bo’yicha 

chegaralash 

Fayllarni uzatish 

Ruxsat etilmagan 

Moslashuvchan 

Yo’q 

Elektron pochta 

Ruxsat etilmagan 

Moslashuvchan 

Yo’q 

web-xujjatlar bilan 

ishlash 

Ruxsat etilmagan 

Moslashuvchan (bir 

necha Kbit/s) 

Yo’q 

Real vaqtda audio va 

video 

Ruxsat etilgan 

Audio: bir necha 

Kbit/s-1 Mbit/s, 

video: 10 Kbit/s-5 

Mbit/s 

Bor, yuzlagan 

millisekund 

Yozilgan audio va video 

oqimlari 

Ruxsat etilgan 

Oldingiga o’xshash 

Bor, bir necha 

sekund 

Interaktiv o’yinlar 

Ruxsat etilgan 

1-10 Kbit/s 

Bor, yuzlagan 

millisekund 

Real vaqtda xabarlarni 

almashlash 

Ruxsat etilmagan 

Moslashuvchan 

Bor va yo’q 

 

Nazorat savollari. 

1. 

Operatsion sistema funksiyalari. 

2. 

Operatsion sistemani tiplarni sanab bering. 

3. 

Operatsion sistemlarga qo’yiladigan talablar. 

4. 

HTTP protokollarning vazifasi. 

5. 

SMTP protokolining qo’llanilish.