Маъруза №16. Совитиш, шамоллатиш тизимлари ва ускуналари

1500 м3 гача бўлган маъмурий биноларда вентиляция хоналарининг юқори қисмидан ҳавони сўриб чиқариш ва деразалардан ташқил этилмаган ҳолда ҳаво кириш кўринишида амалда оширилади. Каттароқ биноларда юқори қисмидан сўрилдан ҳавони ўрнини юқори қисмида тоза ҳаво бериш билан қопланади, яъни “юқоридан-юқорига” схема ишлатилади.

• 1500 м3 гача бўлган маъмурий биноларда вентиляция хоналарининг юқори қисмидан ҳавони сўриб чиқариш ва деразалардан ташқил этилмаган ҳолда ҳаво кириш кўринишида амалда оширилади. Каттароқ биноларда юқори қисмидан сўрилдан ҳавони ўрнини юқори қисмида тоза ҳаво бериш билан қопланади, яъни “юқоридан-юқорига” схема ишлатилади.
• “Юқоридан-юқорига” схемаси жамоат биноларда ҳам қўлланилади, бу мактабларда, боғчаларда, ВУЗ ларда, магазинларда ва бошқаларда.
• Клуб ва кинотеатр залларида ҳаво алмаштириш схемалари уларнинг ўлчамларида, фойдаланиш режимида, иқлим шароитларида боғлиқдир.

Бу хоналарда қўйидаги вентиляция схемалари тавсия қилинади:

• Бу хоналарда қўйидаги вентиляция схемалари тавсия қилинади:
• а) 400 ўринли балкони йўқ бўлган залларда тоза ҳаво юқори ва ўрта зоналарида берилади;
• б) 400 ўриндан кўп бўлган балкони йўқ залларда тоза ҳаво юқори зоналарда орка деворнинг бир жойда жойлашдан тирқишлар орқали доризонтал ҳаво оқимлари билан, ёки шифтда жойлашдан панжара ва плафонлар ёрдамида экран томонида қараб чиқарилади;
• в) балконли залларда қўшимча ҳаво миқдорини узатиш кўзда тутилади. Бу ҳаво орқа деворда балкон остида жойлашдан тирқишлардан узатилади.
• д) сўриб чиқариш тирқишлари шифтда ёки экран томонидади деворнинг юқори қисмида жойланиши лозим.
• д) қиш пайтида сўрилиб чиқариладидан ҳавонинд бир қисми рециркуляциядан юборилади.

Хоналарни вентиляция жараёнида уларда турли хил ҳаво оқимлари пайдо бўлади. Ҳаво оқимлари ҳаво қувурларининг оқиб келиш тирқишларидан бошланиб хонага тарқалади. Бу оқим хона хажмида зарарли моддаларнинг концентрацияси тезлик ва ҳаракат майдонларини ҳосил қилади.

• Хоналарни вентиляция жараёнида уларда турли хил ҳаво оқимлари пайдо бўлади. Ҳаво оқимлари ҳаво қувурларининг оқиб келиш тирқишларидан бошланиб хонага тарқалади. Бу оқим хона хажмида зарарли моддаларнинг концентрацияси тезлик ва ҳаракат майдонларини ҳосил қилади.
• Хонага оқиб келадиган ҳавони тўғри тақсимлашда ҳаво оқимлари катта роль ўйнайди.
• Вентиляция техникасида ҳаво оқимлари хонадаги ҳаво билан аралашади, бундай оқимлар чўктирилган деб аталади.
• Гидродинамик режимига кўра ҳаво оқимлари ламинар ва турбулент бўлиши мумкин. Оқиб келувчи вентиляцион ҳаво оқимлари ҳар доим турбулент бўлади.
• Ҳаво оқимлари изотермик ва изотермик бўлмаган оқимларга бўлинади.
• Изотермик оқимларда бутун оқим бўйлаб ҳарорат ўзгармас бўлиб хонадаги ҳаво ҳароратига тенг. Агарда ҳароратлар фарқи мавжуд бўлса бундай ҳаво оқимлари изотермик бўлмаган оқимлар бўлади. Хоналарни вентиляция қилишда кўпинча изотермик бўлмаган оқимлар ишлатилади.
• Агарда ҳаво оқими ўз йўлида тўсиқларга дуч келмаса ва эркин ҳаракатда бўлса бундай оқим эркин оқим дейилади. Агарда оқим ўз йўлида тўсиқ конструкциялари билан қисилган бўлса у ҳолда эркин бўлмаган ёки қисилган оқим дейилади.
• Умумий ҳолда албатта хонанинг тўсиқ конструкциялари оқиб келувчи вентиляция ҳаво оқимларига таъсир кўрсатадилар. Лекин маълум шароитларда бу таъсирни ҳисобга олмасдан туриб оқиб келувчи ҳаво оқимларини эркин оқимлар деб кўрилади. Ҳаво оқими тўсиқ конструкциясининг сиртига якин жойлашган тирқишган ҳосил бўлса (масалан шифтга) ва бу сиртга параллел тарқалиб унга ёйилса бундай оқим ёйилган дейилади.