-

АЁЛЛАР ЖИНСИЙ АЪЗОЛАРИ.
Тухумдон. Оvarium 
Тухумдон - ovarium - жуфт аъзо бўлиб, қуйидаги қисмлари бўлади: бачадон 
найига қараган учи - extermitas tubaria; пастки бачадонга қараган учи - 
extermitas uterina; латерал ва медиал юзалар - facies lateralis et medialis; эркин 
қирраси - margo liber; тутқичли қирра - margo mesovaricus. Тутқичли қирра 
соҳасида қон томир ва нервларни сақлайдиган тухумдон дарвозаси - hilum 
ovarii бўлади. Тухумдон бачадон билан хусусий бойлам lig. ovarii proprium 
воситасида бириккан бўлади. Тухумдоннинг бачадон найига қарага учига, 
найнинг шокиласи fimbria ovarica ҳамда lig. suspensoriu ovarii бойлами 
бирикади. Тухумдоннинг ташқи юзаси оқсилли парда tunica аlbuginea билан 
қопланган. Тухумдонда пўстлоқ қисми cortex ovarii ва мағиз қисми medulla 
ovarii кўринади. Тухумдон ичида фолликула пуфаклари - folliculi ovarici 
vesiculosi - бўлиб, унинг ичида тухум - аёллар жинсий ҳужайраси - ооцит - 
етилади. Фолликула пуфаклари ривожланиб, ёрилади ва унинг ичидаги тухум 

---

106 
ҳужайралари - ооцит - тухумдон юзасига чиқади. Пуфак соҳаси қон ва сариқ 
тўқима билан тўлиб қизил тана cоrpus rubrum ва сариқ тана - corpus luteum 
ҳосил бўлади. Тухум ҳужайраси уруғланиб ҳомила ҳосил бўлса, сариқ тана 
катталашиб узоқ муддатга сақланиб қолади ва бу сариқ танага corpus luteum 
graviditalis дейилади. Агарда тухум ҳужайраси - ооцит - уруғланмаса, сариқ 
тана атрофияга учрайди, сўрилади ва оқ тана - corpus albicans га айланиб, 
йўқолиб кетади. Ҳар 28 кун ичида битта фолликула етишади. Тухумдон 
қорин парда билан ўралмайди. Шу сабабли ооцит тухумдон юзасидан 
бачадон найига йўналади.
 
Бачадон найи -tuba uterina (salpinx) 
Бачадон найи - tuba uterina - тухумдонда етилган ооцит хужайраларини 
бачадонга ўтказиш вазифасини бажаради. Бачадон найининг қуйидаги 
қисмлари бўлади: 1) найнинг бачадон деворидаги қисми - pars uterina; 2) 
найнинг сиқилган бўйин қисми – isthmus tubae uterina. ; 3) найнинг кенгайган 
қисми - ampulla tubae uterina.; 4) найнинг қорин бўшлиғига очиладиган 
воронкасимон кенгайган соҳаси - infundibulum tubae uterina.. Infundibulum 
соҳасида шокилалар - fimbriae tubae uterina - бўлиб, уларнинг бири анча 
узунроқ бўлади ва тухумдонга бирикканидан - fimbria ovaricа дейилади. 
Бачадон найининг қорин бўшлиғига очилган тешиги - ostium abdominale tubae 
uterina, бачадон бўшлиғига очилган тешиги - ostium uterinum tubae uterina 
дейилади. Бачадон найининг ташқи сероз пардаси - tunica serosa - қорин 
парда тўқимасидан ҳосил бўлади. Бу парданинг остида tunica subserosa 
жойлашади. Тunica muscularis қаватида 2 турдаги силлиқ мушак толалари 
(ташқи бўйлама ва ички халқасимон) жойлашади. Ички қават эса шиллиқ 
қават - tunica mucosa бўлиб, киприкли эпителий хужайралари билан 
қопланган ва бурмалар - plicae tubaria ҳосил бўлади.

---

107