Ma’ruza 10 Mavzu: Aromatik uglevodorodlar. Reja

HNO₃ NO₂
-H₂O
NO₂
I-tur
Ikkinchi tur o’rinbosarlarga —NO₂ ,– SO₃H – SH, CHO , - COOH lar kirib kelayotgan atom yoki atomlar gruppasini xalqaning meta xoliga yo’naltiradi shuning uchun ular meta oriyentatlar deyiladi.
NO₂ NO₂
СI₂
-HСI Cl
II-tur
Birikish reaksiyasi. 1) maxsus sharoitda katalizatorlar (NI , Rt, Rd) ishtirokida benzol molekulasiga uch molekula vodorod birikib siklogeksan xosil bo’ladi.



+ 3Н₂ 100 – 150 ⁰С
Pt
3.Quyosh nuri yoki ultrabinafsha nurlari ostida benzolga xlor tasir ettirilganda geksaxlorsiklogeksan (geksaxloran) xosil bo’ladi.

Cl
Cl Cl
+ 3 Cl₂ hy Cl Cl
Cl
Geksaxloran insektitsid xususiyatiga ega bo’lib qishloq xo’jaligida zararkunanda xashoratlar- yo’q qilish uchun ishlatiladi.
Benzol gomologlari yon zanjir xisobiga kaliy permanganatning suvl i eritmasida oson oksidlanib bir asosli aromatik kislota xosil bo’ladi.

COOH
CH₃+3(0)

Oksidlanish reaksiyasi yordamida aromatik uglevodorodlarni tuzilish formulasini aniqlash mumkin.
Mustaqil tayyorlanish uchun savollar.

1.Aromatik uglevododlar izomeriyasi haqida tushuncha bering.

2.Nima uchun o’rin almashinish reaksiyalarga aromatik uglevodorodlar oson
kirishadilar?
3. O’rinbosarlarni benzol xalqasiga yo’naltiruvchilik ta`siri nimada?
uza № 13