Маъруза 1 таркиби

 
Индуктивлик ғалтакларининг асосий параметрлари 
Юқори частотали ғалтакнинг индуктивлиги, асиллиги, хусусий сиғими 
ва индуктивликнинг температура коэффициенти унинг сон ва сифат 
кўрсатгичлари бўлиб ҳисобланади. 
Ғалтак индуктивлиги – асосан унинг ўлчамлари, шакли ва ўрамлар 
сонига боғлиқ бўлади. Ғалтак ўлчамлари қанча катта ва ундаги ўрамлар 
сони қанча кўп бўлса, индуктивлик шунча катта бўлади. Бундан ташқари, 
ғалтак индуктивлигига унга киритилаётган ўзак ва уни экранга 
жойлаштириш 
катта 
роль 
ўйнайди. 
Радиотехник 
аппаратурада 
индуктивлиги микрогенридан ўнлаб миллигенригача бўлган юқори частота 
ғалтаклари қўлланилади.
Ўзгарувчан ток занжирларида ишлаётган ғалтакнинг иш сифатини – 
асиллик (QL) билан ифодалаш қабул қилинган. Радиоаппаратураларда 
одатда ўртача асилликка эга бўлган (40÷200 тартибдаги) ғалтаклар 
қўлланилади. Юқори асилликка эга бўлган ғалтаклар (300 дан юқори) фақат 
махсус ҳолатлардагина (масалан, ўткир резонанс характеристикага эга 
бўлган контур ва фильтрларда) қўлланилади. Ғалтак ўрамлари ва 
қатламлари сиғим ҳосил қилади. Бу сиғимни ғалтакка параллеь уланган 
конденсатор деб қараш мумкин. Ғалтакнинг бу хусусий сиғими унинг 
сифат кўрсаткичларини ёмонлаштиради (асиллик ва барқарорлик камаяди, 
тебранма контурдаги частота диапазонини эгаллаш коэффициентини 
камайтиради, дроссель сифатида ишлатилаётган ғалтак таъсирини 
ёмонлаштиради). Шу сабабли ғалтаклар лойиҳалаштирилаётганда унинг 
ўлчамларини кичрайтиришга ҳаракат қиилинади. 
Ғалтакнинг хусусий сиғими кўп ҳолларда унинг ўлчамлари ва ўраш 
усулига боғлиқ бўлади. Бир қадам оралиқда ўралган бир қатламли 
ғалтаклар (1÷3 пф) ва универсал ўрамли кўпқатламли ғалтаклар (5÷30 пф) 

---

Ҳайдаров А.Ҳ. Ааналог ва ракамли электроника  
13 
кичик сиғимга эгадирлар. Ўрамларни алоҳида секцияларга ажратиш йўли 
билан ҳам хусусий сиғимни камайтириш мумкин. Атроф–муҳит 
температураси ўзгарса ғалтак ўлчамлари ҳам ўзгаради, натижада унинг 
индуктивлиги 
ҳам 
ўзгаради. 
Температура 
1 
0С 
га 
ўзгарганда 
индуктиликнинг 
нисбий 
ўзгариши