Maruza-1: Maktabgacha yoshdagi bolalarning matematik rivojlantirishning nazariy asoslari. Maktabgacha yoshdagi bolalarning matematik rivojlanishining milliy va xorijiy konsepsiyalari

Tayyorlov guruhda bolalarni vakt buyicha muljalga olishga urgatish

Vaktni chamalash. Bolalarning vakt xakidagi tasavvurlarini mustaxkamlash va chukurlashtirish: “Ertalab”, “Kechkurun”, “Kunduz”, “Tun”, “Kecha”, “Bugun”, “Ertaga” tushunchalarini farklash va bu suzlardan tugri foydalanish kunikmasini mustaxkamlash.
Bolalarni xafta kunlari bilan tanishtirish va xafta kunlari nomlarini izchillik bilan aytishga urgatish. Kecha xaftaning kaysi kuni bulganligini, bugun kanaka kun, ertaga kaysi kun bulishini aniklashni urgatish.
Bolalarning vakt xakidagi tasavvurlarini mustaxkamlash va chukurlashtirish. Yil fasllari bilan tanishtirish va fasllarning nomini tugri ketma-ketlikda aytishga urgatish.
Katta guruhda asosiy e’tibor xaftadagi uzgarishni, yil fasllarining xarakterli xususiyatlarini ongli uzlashtirishga karatiladi. Bolalar kecha
kaysi kun bulgani, bugun kaysi kun ekanini, ertaga kaysi kun bulitttini, xaftadagi kunlar sonini, ularning tartibini aytishni urganadilar. Bundan tashkari, bolalar yil fasllarining xarakterli belgilarini) uzlarining bu vaktdagi uyinlarni, odamlarning tabiatdagi mexnatlarini aniklaydilar.
Ma’lumki, bolalar xafta kunlarini bir tekisda uzlashtirmaydilar. Ular yakshanba, shanba va dushanbani eng yaxshi eslab koladilar.
Yakshanba - xursandchiliklar bo’ladigan kun, yakinlar bilan, ya’ni ota- ona, buvi va boshqalar bilan birga bo’ladigan kun. Bu kun yana shunisi bilan xam gayrioddiy kunki, ba’zida bola xayotining odatdagi tartibi uzgaradi: buvisining uyida tushlik kilish, mexmonlar kelishi, teatrga borish va x. k.
Bolalar dushanbani xam yaxshi biladilar, chunki shu kuni ular, yakshanbadan keyin bogchada bulishlarining birinchi kunidir. Seshanba, payshanba va juma kunlari aloxida axamiyatli vokealar bilan belgilanmagan. Tugrisi, juma kunini bolalar dam olish arafasi sifatida, bolalar bogchasida bulishlarining dam olinadigan kunlardan oldingi oxirgi kun sifatida yaxshirok biladilar va ajratadilar. Shunday kilib, kichik bolalarning xaftaning xar xil kunlarini bilishdek bilimlarni uzlashtirishlarida ularning faoliyatlari va xayajonli kechinmalarining roli xakida gapirish uchun ba’zi asoslar bor.
SHu sababli bolalarni xafta tushunchasi bilan tanishtirishni xaftaning xamma kunlarini uzlashtirishdan emas, balki kecha kaysi kun bulganini, ertaga kaysi kun bulishini aniklashdan boshlash ma’kul.”Bunda tarbiyachi oldin xaftaning yakshanba, dushanba kunlarini, sungra esa, asta-sekin xaftaning boshqa kunlarini urgatishni nazarda tutadi. Bolalar xafta kunlarining nomlarini aytibgina kolmay, balki ularga oid elementar tavsifnomalar berishlari muximdir.
Masalan, tarbiyachi mashgulot davomida ushbularni suraydi: “Kecha kaysi kun edi?” “Ertaga kaysi kun bo’ladi?” Agar bolalar xaftaning kunlarini aytishda kiynalishsa, tarbiyachining uzi aytadi. U yakshanba dam olish kuni ekanini aytadi. Shu kuni xamma dam oladn. Bolalar bogchaga borishmaydi. Yakshanbadan keyin dushanba deb ataluvchi kun keladi. Bu dam olish kunidan keyin bolalar bogchaga, kattalar ishga boradigan birinchi kun va x.k.
Shunday kilib, tarbiyachi bolalarni xaftaning kunlari bilan ketma-ket tanishtiradi. Bolalar xafta kunlarining nomlarini va ular tartibini yaxshi eslab kolishlari uchun, ularning e’tiborini xafta kunining nomi bilan uning tartibi orasidagi boglanishga karatish kerak. Masalan, chorshanba - xaftaningurtasi, payshanba-xaftaning turtinchi kuni, juma esa xaftaning beshinchi kuni va xk.
Bolalar xafta kismlarini farkdash va aytishni urganib olganlaridan keyin, kunning xamma nomlarini ketma-ket uzlashtirish ustida ish boshlash mumkin. Bolalar xaftada xammasi bulib necha kun borligini aniklashadi, ularning tartibini aytishadi. Tarbiyachi bolalardan xaftaning kaysi kunlarini bilishlarini, ular xaftada nechta ekanligini suraydi. Xdftaning xamma kuni tartibi bilan kelib ketishini tushuntiradi: birinchi kun dushanba, ikkinchi kun seshanba, uchinchi kun chorshanba va xk.