Maruza-1: Maktabgacha yoshdagi bolalarning matematik rivojlantirishning nazariy asoslari. Maktabgacha yoshdagi bolalarning matematik rivojlanishining milliy va xorijiy konsepsiyalari

Katta guruhda bolalarni fazoda muljalga olishga urgatish
Tevarak-atrofda muljal olish. Bolalarning atrofdagi narsalarning uziga nisbatan vaziyatini suz bilan ifodalash kunikmasini mustaxkamlash: ungda, chapda, oldinda, orkada, uzokda, yakinda.
Bolalarni kursatilgan yunalishda muljal olishga, berilgan shart buyicha uz xolati urnini belgilashga urgatish (shunday turginki, mashina ung tomoningda, koptok oldingda bulsin).
U yoki bu predmetni boshqa bir predmetga nisbatan joylashganligini suz bilan ifodalashga urgatish (kuchukchaning chap tomonida-kuyon, kuchukchaning ung tomonida - ayikcha). Bolalarni kogoz varagi satxini muljalga olishga, kogozning ung, chap, yukori, past kismlarini, urtasini aniklashga urgatish.
Maktabgacha yoshidagi bolalarning fazoviy tasavvuri faoliyatning xamma turlari jarayonida kengayadi va mustaxkamlanadi. Mashgulotlar tarkibiga fazoda muljal olishga doir maxsus mashklarning kiritilishi xam bunga imkoniyat beradi. Tarbiyachi bolalarga chapda eng baland, ungda eng past buyum turadigan kilib, buyumlarning kattaliklari buyicha kuyishni taklif kiladi, yoki uning uzi stolga o’yinchoqlarni (it, mushuk, sigir, kuy, kuyon) joylashtiradi va bolalarga murojaat kiladi: “Sigirning yonida nima turganini karang va ayting. Mushukdan chapda nima turibdi? Kuy kaysi xayvonlar orasida turibdi?” Sungra tarbiyachi o’yinchoqlarni biri-birining orkasida turadigan kilib aralashtirib kuyadi va suraydi: “Nima birinchi ketmokda? Nimadan keyin mushuk ketmokda? Nimadan oldinda sigir ketmokda? Kuydan keyii nima ketmokda?” va x. k.
Bolalar atrofdagi buyum orasida uz xolatlarini zniklaydigan mashklar xam samarali: “Stolning orkasida turibman, stolning yonida, deraza oldida turibman”
Katta guruhda maktabgacha yoshdagi bolalar kogoz varagida muljal olishga urgatila boshlanadi. Oldingi guruhlarning dasturlarida bunday vazifa yuk edi. Tarbiyachi raxbarligida bolalar ma’lum mikdordagi buyumlarni kursatilgan yunalishda: kogoz varagining yukori, pastki kismiga, chap kismiga, ung kismiga jonlashtirish malakasini zgallaydilar. Bunday topshiriklar xam bulishi mumkin: varakning chap kismiga 5 ta doiracha; ungiga esa 1 ta ortik doiracha kuy; varakning pastki va ustki kismlariga 8 tadan uch burchak joylashtir. Topshirikni bajarganidan keyin bola kanday shakllardan nechtasini joylashtirganini va kaerlarga joylashtirganini gapirib beradi. Bolalarni buyumlarning kogoz varagidagi, stoldagi, poldagi xolatini belgilash uchun suzlarni tugri, ma’nosi buyicha ishlatishga urgatish kerak.
Yil oxiriga kelib bolalar uzlariga, boshqa odamlarga nisbatan urnini suzlar bilan ifodalay oladigan bulishlari kerak.