Маъруза 1: Кириш. Карьер атмосферасининг таркиби ва унга қўйиладиган талаблар. Карьер атмосферасини ифлосланиш омиллари

Шамоллатишнинг тўғри оқим схемаси.
Ҳосил бўлиш шарти Шамоллатишнинг тўғри оқим схемаси, шамол тезлиги юзада 0.8-1 м/с дан катта бўлганда ва карьер шамоллатиш бортини қиялик бурчаги а₁<=15^о дан кичик бўлганда ҳосил бўлади.
Ҳаво ҳаракатининг схемаси Ҳаво оқими баъзи бир а-а текислигида ва ер сатҳида харакатланади, карьерни 0 нуқтасига келганда, ҳаво карьерни чуқурлигига қараб кенгаяди, бунинг натижасида унинг тезлик ҳаракати камаяди (Расм 14.1). Оқибатда карьер юқорисида «дўппи» ОАО¹ ҳаво қатламини секинлашган бўлагидан хосил бўлади.

Расм 14.1 Карьер тепасида шамол оқимини кенгайиши схемаси.

Ўхшаш суврат рециркуляция схемасида кузатилади (Расм 14.3 га қаранг). Кесим а-а ҳаво оқим бўлагини чегаралайди, карьерга паст оқимни бир бўлаги кенгаяди, ҳавони деформацияга учрамагани карьерда чуқурлашишни бўлиши туфайли ер юзасини юқорисида бўлади. (ҳаво оқими а-а кесимни юқорисида).

Карьердаги ҳаво харакатини айтилган хусусиятини ҳисобга олиб, расм 14.2 да кўрсатилгандай схемани кўринишини бериш мумкин. Расмдан кўриниб турибдики тўғри ҳаракатли схемада юзада шамол оқими билан шамоллатиш карьердан узоқда ҳаракатланувчи u_b тезликда карьерни шамоллайдиган борти қошида ўзини йўналишини ўзгартиради (расм 14.2 га қаранг, бу нуқта 0 дир)^, бу ерда у карьер томонга кенгаяди ва шамоллайдиган бортини тозалайди. Карьерни шамол мавжуд борти билан учрашиб, ҳаво оқими юқорига қараб бурилади ва сиқилади. Шамол ости бортни қиялик бурчаги катта бўлмаганлиги (₁<=15^о)натижасида қаттиқ юзадан нуқта 0 да оқимни ажралиши бўлмасдан карьерга ҳаво оқимини чегаралангани тарқалади, унинг чегараси борт ва карьернинг тагидир. Қарьер ер тепасидаги тезликни бир хиллик чегара ҳудуди ₁, ундан юқорисида ҳавонинг тезлиги уни карьердан узоқдаги текислигидаги u_b тезлигига тенг, горизонт текислиги билан ₂40^о ли бурчак ташкил қилади (расм 14.2).
 МГИ томонидан бажарилган ишлар натижасидан аниқланишича, шамол оқимини деформацияси шамол ости бортни қошидан бошланмасдан, бир қанча олдинроқ бўлар экан. Борт қошидан деформация бошланган жой масофаси шамол ости бортни ётиш бурчаги ва карьерни чуқурлигига боғлиқ бўлиб, чуқурлик осиши ва бортни ётиш бурчаги камайиши билан ошади.