Ma`ruza №1 kirish. Fanning asosiy mazmuni va masalalari zagotovkalarga dastlabki ishlov berish

---

MA`RUZA № 1 
 
KIRISH. FANNING ASOSIY MAZMUNI VA MASALALARI 
ZAGOTOVKALARGA DASTLABKI ISHLOV BERISH 
 
Reja: 
 
1.
Zagatovkalarni to`g`rilash. 
2.
Chiviqlarni yo`nish. 
3.
Chiviq, val, truba va listlarni qirqish. 
4.
Markazlashtirish. 
Tayanch so`z va iboralar
: 
Zagatovka, chiviq, tayyorlov operatsiyalari, chiviqni 
to`g`rilash, chiviqlarni yo`nish,
 
zagatovkalarni qirqish, markaz teshiklarini ochish, 
markazlashtirish, markaz ochish parmalari. 
1.
 
Zagatovkalarni to`g`rilash 
Mashinasozlik korxonasining tayyorlov bo`limi yoki sexida chiviq ko`rinishidagi 
prokatlar to`g`rilanadi, yo`niladi, kesiladi va markazlashtiriladi. Pokovka va shtampovkalar 
ham tayyorlov operatsiyalaridan o`tkaziladi: tores qismlari frezerlanadi va markazlarishtiriladi, 
teshiklar dastlabki yo`niladi. 
Chiviqlar uchun tayyorlov operatsiyalari odatda quyidagi ketma - ketlikda bajariladi: 
1) to`g`rilash; 2) markazsiz yo`nish; 3) qirqish; 4) markazlashtirish (agar chiviq keyinchalik 
revolg`verli 
stanokda 
yoki 
avtomatda 
ishlov 
berilmaydigan 
bo`lsa, 
chiviqni 
markazlashtirilmaydi); 5) bajarilgan operatsiyalarni nazorat qilish. 
Mexanik ishlov berishdan avval chiviq materiallar va vallarning Zagatovkalari o`qining 
qiyshiqligini sovuq holatda to`g`rilanadi. Pokovka va shtampovka ko`rinishidagi Zagatovkalar, 
agar katta diametr va uzunlikka ega bo`lsalar, issiq holatda bolg`a zarbasi ostida to`g`rilanadi.
Chiviq va vallarning Zagatovkalarini dastaki, vintli, ekstsentrikli, gidravlik, pnevmatik 
va friktsion presslarda to`g`rilash mumkin. Vallarni to`g`rilashdan avval markazlarda 
tekshiriladi va to`g`rilanadigan joyi aniqlanadi; shundan so`ng ularni prizma yordamida 
presslarda to`g`rilanadi. 
Chiviqlar maxsus to`g`rilash stanoklarida to`g`rilanadi (1-rasm,a). Bunday stanokning 
sxemasi 1-rasm, b da ko`rsatilgan. Bu stanoklarda to`g`rilash 1, 2 va 3 uchta juftli roliklar 
yordamida amalga oshiriladi. 
Barcha roliklar baraban 5 o`qiga nisbatan 
0
70


burchakda joylashgan. Baraban 
aylanganda roliklar ham chiviq 4 atrofida sirpanib, o`z o`qi atrofida aylanadi va shuning 
xisobiga to`g`rilash jarayoni amalga oshadi. Chiviq barabanga kirishidan avval maxsus stoyka 
6 ga maxkamlanadi va roliklar 7 da harakatlanadi. Chiviq o`qining qiyshig`lanish darajasiga 
ko`ra 1 martadan 6 martagacha barabandan o`tkaziladi. Chiviqning ilgarilanma harakati - 
surish 5–30 m/min atrofida bo`ladi. Civiqni to`g`rilashning asosiy vaqti quyidagi formula 
bo`yicha aniqlanadi: 
[мин]
)
(
)
(
i
n
S
l
l
i
S
l
l
t
p
p
чив
M
p
чив
a





bu erda l
chiv
- chiviqning uzunligi, mm; l
p
- rolikning uzunligi, mm; S
M
- chiviqning bo`ylama 
yo`nalish bo`yicha minutli surilishi; S - ramaning bir marta aylanishiga chiviqning surilishi, u 


dtg
8
,
0
ga teng; d - chiviqning diametri, mm; 

- baraban o`qiga nisbatan roliklarning 
o`rnash qiyalik burchagi; i - to`g`rilanadigan chiviqlarning roliklar orasidagi yurishlarining 
soni; n
p
- rolikli ramaning minutiga aylanishlari soni; 0,8 - roliklar orasidagi chiviqning 
sirpanishini xisobga oluvchi koeffitsient. 

---

Qo`zg`almas barabanda uchta rolikka ega bo`lgan va chiviqqa aylanma harakat 
uzatuvchi to`g`rilovchi stanoklar mavjud (1-rasm,b).