Ma’ruza-1 : Iqtisodiy va ijtimoiy geografiyaning hozirgi zamon mazmuni tarkibiy tuzilishi va vazifalari

birinchidan

, 

hududiylik

 

geografiyaning xududiy munosabatlarisiz, makon tushunchasiz tasavvur qilib 

bo’lmaydi. Ammo shu bilan birga xududga o’ziga xos borlik sifatida turlicha 

yondashiladi.    Misol:    muxandislik    (yersozlik) hamda rayon planirovkasida   

ko’proq xududiy  tashqi etishga e’tibor buriladi. 

Ikkinchidan

, 

komplekslilik

, o’rganilayotgan ob’ektga atroflicha yondashuv, 

uning aloqadorlikda ko’rishni taqozo etadi, o’rganilayotgan ob’ektga tizimli 

yondashiladi. 

Uchinchidan

, 

tarixiylik

 tamoyili-ijtimoiy va   tashqi jarayonlarni vaqt 

mobaynida o’zgarishi va rivojlanish  xususiyatlari hamda vaqt o’tishini tahlil   qilish 

orqali kelajak imkoniyatlarini o’rganish mumkinligini bildiradi. N.N.Baranskiy 

tarixiylik tamoyilini ko’yidagicha ta’riflaydi. "Mamlakt va rayonlar iqtisodiy 

geografik nuqtai nazardan ular oyog’I bilan yerga geologiya, geomorfologiya va 

tuproqshunoslikka tanasi bilan tarix orqali o’tishi, boshi bilan esa siyosat va 

mafko’raga tayanishi, tarqalishi kerak" deb uqtirgan. Tarixsiz, geografiya bo’lmaydi, 

ular bir-birini to’ldiradi, nemis olimi A.Gettner tarihilik   tamoyilini inkor etadi. U 

xronologiyani rad etib, xorologiyani tan oldi. Bu jihatdan u faylasuf I.Kant 

g’oyalariga asoslangan.