Маъруза 02. Меҳнат коллективи 2-мавзу. Меҳнат коллективи

2.4. Жамоани шакллантириш усуллари
Самарали, бир-бирига яроқли жамоа зудлик билан пайдо бўлмайди, бунинг олдидан унинг шаклланиши ва ривожланишининг узоқ жараёни бошланади, унинг муваффақияти жамоанинг ўз-ўзидан шаклланишига ёки онгли ва мақсадга мувофиқ равишда шаклланишига озгина боғлиқ бўлган бир қанча ҳолатлар билан белгиланади.
Аввало, биз қарорлар ва ҳаракатлар эркинлигидан тўлиқ ёки қисман воз кечишга ва гуруҳ ҳокимиятига бўйсунишга тайёр бўлган мақсадга эришиш учун одамларнинг ички интилишларига мос келадиган аниқ ва тушунарли мақсадлар ҳақида гапирамиз.
Жамоани муваффақиятли шакллантиришнинг яна бир муҳим шарти - бу қўшма фаолият жараёнида маълум, аҳамиятсиз бўлса ҳам, ютуқларнинг мавжудлиги, унинг шахсга нисбатан аниқ устунликларини аниқ намойиш этиши.
Расмий жамоанинг муваффақият қозонишининг яна бир шарти - кучли раҳбар, норасмий - бу раҳбар, унга итоат этишга ва белгиланган мақсад сари эргашишга тайёр бўлган раҳбар.
Ва ниҳоят, ҳар бир жамоа ташкилотнинг расмий ёки норасмий тузилмасида ўз ўрнини, ўз "мавқеини" топиши керак, бу эрда у ўз мақсадлари ва имкониятларини тўлиқ амалга ошириши мумкин ва бошқаларнинг бунга йўл қўйишига тўсқинлик қилмайди.
Расмий жамоани шакллантиришнинг бошланиши - бу қонуний равишда расмийлаштирилган тегишли бўлинмани яратиш тўғрисида қарор.
Кейин унинг функтсионал таркиби, техник вазифалари, ҳар бир ходим учун ҳуқуқ ва мажбуриятлари аниқланади, ишончли ахборот тизими яратилади.
Ишга қабул қилинган ходимлар унинг бўлинмаси ва жамоасининг мақсадлари ва вазифалари тўғрисида расмий равишда хабардор қилинади, шахсий вазифалар уларга ишониб топширилган, уларнинг ўсиши ва яхшиланиши учун қобилиятлари ва имкониятларини ҳисобга олган ҳолда, қулай ахлоқий ва психологик иқлимни шакллантиради ва сақлаб туради.
Норасмий коллектив учун "туғилган кун" одатда қандайдир ғайриоддий ҳодиса ёки вазият ривожланишида маълум чегарага этишади, шундан кейин "енди бундай яшаш мумкин эмас".
Бу одамларни бир-бирлари билан бирлашишга ундайдиган ҳис-туйғуларни кучайтиради.
Одатда биз қўрқув, норозилик, ўзларини ҳимоя қилиш истаги, ўз мавқеи, ташкилотдаги мавқеи ҳақида гапирамиз.
Одамлар ўртасидаги ҳар қандай муносабатлар техник алоқалар ва кузатувлар натижасида ривожлана бошлайди, улар давомида одамлар бир-бирлари ҳақида маълумот тўплашади, бу ўзаро қизиқиш, хушёқиш ёки аксинча антипатия учун асос бўлиб хизмат қилади.
Семпатия - бу бошқа одамга бўлган муҳаббатнинг онгсиз, мантиқсиз муносабати.
Бир-бирига ҳамдард бўлган одамлар янада изчил ва самарали ишлайди.
Хушёқиш ва антипатиянинг пайдо бўлиши идрок қонуниятлари, асосий ҳаётий манфаатлар, мақсадлар ва қадриятларнинг тасодифийлиги ёки тасодифийлиги даражаси билан боғлиқ (одамлар, табиийки, ўз қарашлари ва позитсияларини баҳам кўрадиган, яқин бўлган, қийин муаммоларни ҳал қилишда биргаликда қатнашганлар билан ҳамдард, аммо деярли ҳеч ким йўқ) рақиблар учун яхши ҳис-туйғуларга эга бўлади), умумий хулқ-атвор.
Ҳамдардлик асосида кўпинча доимий муносабатлар пайдо бўлади.
Агар коллективлар "юқоридан" тузилган бўлса ва муносабатлар мажбурлашга асосланган бўлса, улар самарасиз бўлади, чунки улар антипатияларда "аралаш" бўлиши мумкин.
Шунинг учун, ҳозирги пайтда, Ғарб фирмалари кўпинча меҳнат жамоаларини яратиш усулини қўллашади, бу киши олдиндан белгиланган вақт давомида мулоқот қилган шахслар орасидан шерикларнинг ихтиёрий танловига асосланган бўлиб, натижада уларнинг баъзилари учун кучли хушёқиш, бошқалари учун антипатия ва бошқалар мавжуд. - бепарволик.
Шаклланган ёқтириш ва ёқмасликлар бу одам билан ҳамкорлик қилиш истагини ёки истамаслигини акс эттирувчи имтиёзларга айлантирилади.
Улар сизга мос ёзувлар гуруҳларини (шахсларни) аниқлашга имкон беради, кимнинг
хулқ-атвор, қарашлар ва манфаатлар нормалари аксарият одамлар жалб қилинадиган, уларга раҳбарлик қиладиган ва энг муҳими, ҳамкорлик қилишга интиладиган хатти-ҳаракатлар стандарти сифатида қабул қилинади.
Шахсий ҳамдардлик асосида тузилган гуруҳ, одатда, тасодифий гуруҳга қараганда самаралироқ ишлайди.
Бундай шахслар ёки гуруҳларни танлаш сотсиографик методнинг турли хил вариантлари ёрдамида амалга оширилади.
Улардан бирига кўра, ҳар бир киши аллақачон бир-бирини яхши биладиган асл гуруҳнинг ҳар бир аъзосидан таклиф қилинган ишни биргаликда бажаришни хоҳлаган ёки аксинча, ўзларининг жамиятидан қочишга интиладиган икки кишини танлашни сўрайди.
Қабул қилинган маълумотларга асосланиб, сотсиограмма ёки жамоада афзаллик схемаси тузилади, бу ҳар бирининг исмлари ёки шахсий рақамлари бўлган доиралар тўплами бўлиб, улар ҳамкорлик қилишни истаганлар томонига ўқлар билан боғланган.
Сотсиограмма юлдуз (марказлаштирувчи), тармоқ, занжирли, политсентрик ва алоқа каналларига асосланган бўлиши мумкин.
Унга кўра сиз, аввало, у ёки бу даражада ҳамкорликка тайёр бўлган шахсларни аниқлай оласиз (улар келажак бўлинмаси жамоасининг асосини ташкил қилади); иккинчидан, энг кўп "овоз" олган киши (потентсиал этакчи); учинчидан, ҳеч ким истамайдиган ва ҳамкорлик қилмайдиган ва шунинг учун яратилган жамоага киритилмаслиги керак бўлган "чет элликлар".
1).Улар бир оз бошқача йўл тутишади.
Сўровномада энг муносиб одамларнинг учта исмини "устуворлик" тартибида кўрсатиш тавсия этилади (биринчи ўрин уч балл, иккинчиси - иккитаси, учинчиси - битта).
Ҳар бирига олинган баллар қўшилади ва тўпланган баллар сонига кўра одамлар учта гуруҳга бирлаштирилади.
Кейин учта "ички" геометрик шакл тасвирланган; максимал балл тўплаган этакчилар номлари марказий қисмга тўғри келади; оралиқда - ўртача; ҳаддан ташқари - энг кичиги.
Бу сизга имтиёзлар соҳасини белгилашга имкон беради (2-расм).
2) ва гуруҳнинг ҳар бир аъзосининг ундаги ўрни; агар керак бўлса, ушбу схема расмда кўрсатилганлар билан тўлдирилиши мумкин.
1 ўзига хос липидларни боғлайдиган имтиёзли чизиқлар бўйича.
Сотсиограммани ўтказишда (қаранг.
Анжир.
1) имтиёзлар соҳасида, имтиёзларнинг максимал (чек) сонига мос келадиган майдонда (бу ҳолда, 4) 2 тушади; ҳар бири икки киши кўрсатган ўртача имтиёзлар сонига (ўртада), 6,5,4 га, ва энг кам имтиёзлар сонига мос майдонга (мин) - битта "овоз" олган 1,3 га
Сосёграмнинг бир тури - муносабатлар матритсаси (афзалликлар).
Уни тузиш учун жамоанинг ҳар бир аъзоси бошқаларга бўлган муносабатини баҳолашга таклиф қилинади: -1 (салбий): 0 (бефарқ; +1 (ижобий)).
Кейин барча баҳолаш шахмат жадвалида умумлаштирилади (масалан, спорт мусобақаларининг боришини акс эттириш учун), ундан одамларнинг ҳақиқий муносабатлари яққол кўриниб туради (Жадвал).
3).
Жадвал 3.
Афзал матритса
Мавзу12018-04-02 121 234беш6
11
2018-04-02 121 2110-1-1
310000
401-101
беш-10110
6-110-1-1
Амалиётда сотсиографик метод иккита хавф билан тўла.
Биринчидан, махфий маълумотлар тарқалиб кетган тақдирда, жамоани тўқнашувлар билан ажратиш мумкин, чунки ҳар ким бошқалар у ҳақида ҳақиқатан нима деб ўйлаётганини билиб олади, иккинчидан, сўров натижасида раҳбар ишнинг манфаатлари нуқтаи назаридан энг мос эмас, балки энг оммабоп бўлиб қолади. шахс.
Коллектив шакллангандан сўнг, уни ташкил этиш ёки ўзини ўзи ташкил қилишнинг узоқ жараёни (агар биз норасмий коллектив ҳақида гапирадиган бўлсак) бир неча босқичлардан иборат.
Биринчи босқичда одамлар хулқ-атворида индивидуализм устунлик қилади.
Улар бир-бирларини билишади, бошқаларни кузатадилар ва уларга ўзларининг имкониятларини намойиш этадилар.
Ушбу босқич ёки юқорида тавсифланган сотсиометрик тадқиқотларни амалга ошириш ёки лидерни аниқлаш билан тугайди.
Шу билан бирга, кўпчилик кутиш ва кўриш нуқтаи назарини қабул қилади, душманликдан қочади, кузатади, таҳлил қилади.
Иккинчи босқичда одамлар бирлаштирилади, улар ўртасида керакли алоқалар ўрнатилади ва жамоани "тсементлаштирадиган" хатти-ҳаракатларнинг умумий нормалари шаклланади, шунингдек устуворликларни белгилаш ва ҳокимиятни эгаллаб олишга уринишлар пайдо бўлади.
Учинчи босқичда жамоа барқарорлашади, биргаликдаги мақсадлар ва меъёрлар шаклланади, ишончли ҳамкорлик ўрнатилади, бу кафолатланган натижаларни олиш имконини беради.
Келажакда жамоанинг этуклиги ўсиши билан тобора мушкул вазифалар елкага айланиб боради ва одамлар ўртасида мавжуд бўлган ишонч, бир қатор ҳолатларда уларнинг бир-бирини яхши билиши унинг ўзини ўзи бошқариш тамойиллари асосида ишлашига имкон беради.
Вазифа тугагандан сўнг ёки бир нечта асосий рақамлар тарк этилганда, жамоа қайта тузилади ёки тарқалади.
Шу билан бирга, ҳар қандай жамоани иккита жиддий хавф кутмоқда, улардан бири умумий мақсадлар, эҳтиёжлар, манфаатларга асосланган "бўлинадиган" гуруҳларнинг пайдо бўлиши, тор худбин мақсадларни кўзлаш ва ҳокимиятни эгаллашга интилишдир.
Бу гуруҳларнинг ажралиб туриши, бошқаларнинг эҳтиёжлари ва эҳтиёжларига эътибор бермаслиги, ўзига ва ташкилотдаги ролига танқидий муносабатда бўлишлари, ўзларини хатосиз, дахлсиз, енгилмас деб ҳисоблашлари билан тавсифланган гуруҳчиликда намоён бўлади.
Бундай коллектив ўз аъзоларининг ўхшашлиги ва конформизми билан ажралиб туради.
Яна бир хавф - бу сокин ҳаётга бўлган истагига асосланган коллектив бюрократизатсияси.